\u0130ll\u00fczyon<\/strong>\u00a0ya da\u00a0yan\u0131lsama<\/strong>, ger\u00e7ek bir nesnenin duyular \u00fczerindeki izlenimlerinin yanl\u0131\u015f de\u011ferlendirilmesidir.\u00a0Alg\u0131lama s\u0131ras\u0131nda olu\u015fan yan\u0131lsamalar bazen kendili\u011finden ortaya \u00e7\u0131kar. \u00d6rne\u011fin yolun kenar\u0131nda at\u0131lm\u0131\u015f olan bir po\u015fetin, uzaktan bir hayvana benzetilmesi gibi alg\u0131lamalar kendili\u011finden olu\u015fan yan\u0131lsamalard\u0131r. Bazen de birisinin yaratt\u0131\u011f\u0131 ill\u00fczyonlar alg\u0131lamam\u0131z\u0131 etkileyebilir. Bu gibi yan\u0131lsama yarat\u0131c\u0131 oyunlar\u0131 yapanlara ill\u00fczyonist deniyor.<\/div>\n
Televizyon kanallar\u0131nda ill\u00fczyonistlerin oyunlar\u0131 s\u0131k\u00e7a yay\u0131nlan\u0131yor. \u0130\u00e7 taraf\u0131 siyah kadifeyle kapl\u0131 bir kutunun i\u00e7inde kaybedilen e\u015fya tipik bir ill\u00fczyon g\u00f6sterisidir. Kutunun i\u00e7indeki b\u00f6lmeyi renkten dolay\u0131 kimse fark etmez.<\/div>\n
Ekonomi biliminde ill\u00fczyon<\/strong>\u00a0s\u00f6zc\u00fc\u011f\u00fc ilk kez \u0130talyan iktisat\u00e7\u0131 Amilcare Puviani taraf\u0131ndan 1897 tarihli Teoria della illusione nelle entrate publiche\u201d ve 1903 tarihli \u201cTeoria della illusione finenziaria\u201d adl\u0131 kitaplarda mali ill\u00fczyon bi\u00e7iminde kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Puviani\u2019ye g\u00f6re e\u011fer kamu gelirleri ve \u00f6zellikle vergilerin miktar\u0131 halk taraf\u0131ndan tam olarak bilinmezse, halk, kamu kesiminin oldu\u011fundan d\u00fc\u015f\u00fck maliyetle \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131n\u0131 zanneder ve kamu harcamalar\u0131n\u0131n art\u0131r\u0131lmas\u0131na itiraz etmez. O nedenle de h\u00fck\u00fcmetler toplad\u0131klar\u0131 vergiyi daha d\u00fc\u015f\u00fck g\u00f6stermek i\u00e7in bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fc gizlemeye y\u00f6nelebilirler.<\/div>\n
T\u00fcrkiye\u2019de mali ill\u00fczyon<\/strong>, vergi gelirlerinin d\u00fc\u015f\u00fck g\u00f6sterilmesinden \u00e7ok kamu harcamalar\u0131n\u0131n d\u00fc\u015f\u00fck g\u00f6sterilmesi yoluyla uygulanm\u0131\u015f bir yakla\u015f\u0131md\u0131r. 1980\u2019lerde kamu harcamalar\u0131n\u0131n h\u0131zla artmas\u0131na kar\u015f\u0131l\u0131k vergi ve benzeri gelirler ayn\u0131 h\u0131zla art\u0131r\u0131lamay\u0131nca ortaya \u00e7\u0131kan kamu a\u00e7\u0131klar\u0131 baz\u0131 harcamalar\u0131n ve gelirlerin b\u00fct\u00e7e d\u0131\u015f\u0131 fonlara devredilmesi yoluyla kamuoyunun dikkatinden uzakla\u015ft\u0131r\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Bu fonlar\u0131n say\u0131lar\u0131 bir ara 100\u2019e yakla\u015fm\u0131\u015ft\u0131.<\/div>\n
G\u00fcn\u00fcm\u00fczde ekonomik ill\u00fczyonlar\u0131 deneyenlerin ba\u015f\u0131nda Merkez Bankalar\u0131n\u0131n geldi\u011fini g\u00f6r\u00fcyoruz.<\/strong>\u00a0Bu denemeleri ABD Merkez Bankas\u0131 da (FED) Avrupa Merkez Bankas\u0131 da (ECB) likidite vererek yapmay\u0131 deniyor. Normalde bu kadar likiditenin enflasyon yarataca\u011f\u0131n\u0131 bilseler de i\u00e7inde bulunulan ekonomik ko\u015fullarda bunun olmayaca\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6rd\u00fckleri i\u00e7in para s\u00fcrerek insanlar\u0131n alg\u0131lamas\u0131n\u0131 de\u011fi\u015ftirmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131yorlar. Ortam bu t\u00fcr bir ill\u00fczyon yaratmaya uygun oldu\u011fu i\u00e7in k\u0131smen ba\u015far\u0131l\u0131 da oluyorlar.<\/div>\n
Bizim Merkez Bankas\u0131 da ilgin\u00e7 ill\u00fczyonlara ba\u015fvuruyor. Y\u00fczde 5,5 olarak hedefledi\u011fi enflasyon, hedefin iki kat\u0131 ger\u00e7ekle\u015fti\u011fi halde bir sonraki y\u0131l i\u00e7in bu kez y\u00fczde 5 hedef koyuyor. Asl\u0131nda Merkez Bankas\u0131\u2019n\u0131n elindeki ara\u00e7larla etkileyebilece\u011fi enflasyon b\u00f6l\u00fcm\u00fc I endeksiyle \u00f6l\u00e7\u00fclen b\u00f6l\u00fcm. Bu endeks T\u00dcFE\u2019den enerji, g\u0131da ve alkols\u00fcz i\u00e7ecekler, alkoll\u00fc i\u00e7kiler, t\u00fct\u00fcn \u00fcr\u00fcnleri ve alt\u0131n \u00e7\u0131kar\u0131lmak suretiyle hesaplan\u0131yor. Sepette kalanlar ise Merkez Bankas\u0131\u2019n\u0131n uygulayaca\u011f\u0131 para politikas\u0131yla etkileyebilece\u011fi maddeler. Normalde Merkez Bankas\u0131\u2019n\u0131n bu endeksi esas al\u0131p hedef belirlemesi ve buna g\u00f6re de T\u00dcFE i\u00e7in tahmin yapmas\u0131 gerekirken T\u00dcFE i\u00e7in hem hedef koyuyor hem de tahmin yap\u0131yor. Asl\u0131nda bu yolla I endeksini etkileyebilece\u011fi, halde T\u00dcFE\u2019yi etkileyebilecekmi\u015f gibi bir ill\u00fczyon yarat\u0131yor ve ger\u00e7ekle\u015ftiremeyince de itibar kaybediyor.\u00a0\u00a0\u0130tibar kayb\u0131na yol a\u00e7an bu ill\u00fczyon denemesinde \u0131srar etmenin amac\u0131 ne olabilir? \u00c7al\u0131\u015fanlar\u0131n daha fazla \u00fccret talep etmesinin \u00f6n\u00fcne ge\u00e7mek mi? Akla ilk gelen \u015fey bu.<\/div>\n
\u015eimdilerde\u00a0Merkez Bankam\u0131z yeni bir ill\u00fczyona ba\u015fvurmaya ba\u015flad\u0131.<\/strong>Enflasyona etkisini \u00f6nleyebilmek i\u00e7in kurlar\u0131n y\u00fckselmesini frenlemek amac\u0131yla 1,350 milyon dolarl\u0131k d\u00f6viz sat\u0131\u015f ihalesi a\u00e7\u0131yor ama talep ne olursa olsun 50 milyon dolarl\u0131k sat\u0131\u015f yap\u0131yor. Bu yolla piyasay\u0131 sakinle\u015ftirerek spek\u00fclatif d\u00f6viz talebini k\u0131rmay\u0131 ama\u00e7l\u0131yor. Bu uygulaman\u0131n ilk g\u00fcnleri beklenen etki olu\u015fmad\u0131. Yani ill\u00fczyon etkisini g\u00f6steremedi.<\/div>\n
\u0130nsanlar kutunun i\u00e7indeki b\u00f6lmeyi fark ettikleri anda ill\u00fczyon etkisini kaybeder.<\/strong><\/div>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"
\u0130ll\u00fczyon\u00a0ya da\u00a0yan\u0131lsama, ger\u00e7ek bir nesnenin duyular \u00fczerindeki izlenimlerinin yanl\u0131\u015f de\u011ferlendirilmesidir.\u00a0Alg\u0131lama s\u0131ras\u0131nda olu\u015fan yan\u0131lsamalar bazen kendili\u011finden ortaya \u00e7\u0131kar. \u00d6rne\u011fin yolun kenar\u0131nda at\u0131lm\u0131\u015f olan bir po\u015fetin, uzaktan…<\/p>\n","protected":false},"author":12,"featured_media":896,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_monsterinsights_skip_tracking":false,"_monsterinsights_sitenote_active":false,"_monsterinsights_sitenote_note":"","_monsterinsights_sitenote_category":0,"footnotes":""},"categories":[1],"tags":[],"class_list":["post-9444","post","type-post","status-publish","format-standard","has-post-thumbnail","hentry","category-tumyazilar"],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/9444","targetHints":{"allow":["GET"]}}],"collection":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/users\/12"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=9444"}],"version-history":[{"count":0,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/9444\/revisions"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/media\/896"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=9444"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=9444"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=9444"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}