{"id":54558,"date":"2018-05-18T02:15:56","date_gmt":"2018-05-17T23:15:56","guid":{"rendered":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/?p=54558"},"modified":"2018-05-18T04:56:30","modified_gmt":"2018-05-18T01:56:30","slug":"dolarin-fiyati-enflasyon-gecmisin-dersleriyle-gelecege-iliskin-bir-degerlendirme","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/i\/dolarin-fiyati-enflasyon-gecmisin-dersleriyle-gelecege-iliskin-bir-degerlendirme\/","title":{"rendered":"Dolar\u0131n Fiyat\u0131, Enflasyon ve Ge\u00e7mi\u015fin Dersleriyle Gelece\u011fe \u0130li\u015fkin Bir De\u011ferlendirme"},"content":{"rendered":"<h2>Ekonomi ve Piyasalar yine g\u00fcndemin birinci maddesi durumunda. Bu hafta genel olarak \u0130stanbul d\u0131\u015f\u0131ndayd\u0131m ve d\u00fcn ak\u015fama do\u011fru d\u00f6nd\u00fcm. Seyahat ve toplant\u0131lar oldu\u011funda, piyasalar\u0131 sadece uzaktan izleyebildi\u011fim i\u00e7in, oturup etrafl\u0131 bir analiz sunma imkan\u0131 olmuyor. Ama \u015fu an f\u0131rsat bulabildim ve elimden geldi\u011fince toplu bir analiz sunmaya \u00e7al\u0131\u015faca\u011f\u0131m.<\/h2>\n<p>Ekonomi ve finans konular\u0131na girmeden \u00f6nce hepinizin M\u00fcbarek Ramazan ay\u0131n\u0131z\u0131 kutluyor, t\u00fcm d\u00fcnyaya esenlik ve bar\u0131\u015f getirmesini diliyorum ama \u0130srail&#8217;in t\u00fcm d\u00fcnyan\u0131n g\u00f6z\u00fc \u00f6n\u00fcnde masum insanlar\u0131 \u00f6ld\u00fcrd\u00fc\u011f\u00fc bir d\u00fcnyaday\u0131z maalesef. Elden bir \u015fey gelmiyor. \u0130srail&#8217;in yapt\u0131 katliam\u0131 ba\u015fka bir \u00fclke yapsa, \u015fu ana kadar her t\u00fcrl\u00fc ambargo uygulanm\u0131\u015ft\u0131 bile. Ama ikircikli Avrupa, k\u0131nama a\u00e7\u0131klamalar\u0131 ile yetinirken, Filistin&#8217;i tan\u0131mamaya devam ediyor. Uluslararas\u0131 ili\u015fkiler veya siyaset uzman\u0131 de\u011filim ama, izledi\u011fim d\u00fcnya k\u00f6t\u00fc yerlere do\u011fru gidiyor.\u00a0 &#8220;Alma mazlumun ah\u0131n\u0131 \u00e7\u0131kar aheste aheste&#8221; demi\u015fler. Ekonomik a\u00e7\u0131dan geli\u015fmi\u015f \u00fclkeler kendi olu\u015fturduklar\u0131 kapitalist \u00e7arklar\u0131n\u0131n di\u015flilerine tak\u0131lacaklar. Bunu en ge\u00e7 \u00f6n\u00fcm\u00fczdeki iki y\u0131l i\u00e7inde g\u00f6rece\u011fimizi d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyorum.\u00a0 Tekrar konuya d\u00f6necek olursak;<\/p><div class=\"bilge-yaziust\" style=\"margin-top: 10px;margin-bottom: 10px;\" id=\"bilge-1686473168\"><ins class=\"adsbygoogle\"\r\n     style=\"display:block\"\r\n     data-ad-client=\"ca-pub-7495567325667578\"\r\n     data-ad-slot=\"9580705384\"\r\n     data-ad-format=\"rectangle\"\r\n     data-full-width-responsive=\"true\"><\/ins>\r\n<script>\r\n(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});\r\n<\/script><\/div>\n<p style=\"text-align: center;\">***<\/p>\n<p>Sizlerden de \u00e7ok say\u0131da soru geldi. Do\u011fal olarak dolar\u0131n daha ka\u00e7a gidebilece\u011fi, sabit kura ge\u00e7ilip ge\u00e7ilmeyece\u011fi, Merkez Bankas\u0131&#8217;n\u0131n yeni bir faiz art\u0131r\u0131m\u0131 yap\u0131p yapmayaca\u011f\u0131, JP Morgan&#8217;dan gelen rapor, derecelendirme kurulu\u015fu Fitch&#8217;in gev\u015fek para politikas\u0131 izlendi\u011fine ili\u015fkin analiz ve yorumlar\u0131, Cumhurba\u015fkan\u0131&#8217;n\u0131n Merkez Bankas\u0131&#8217;n\u0131n \u00f6zerkli\u011fi ve faiz art\u0131r\u0131m\u0131 hakk\u0131ndaki g\u00f6r\u00fc\u015fleri, Euro\/dolar paritesindeki sert geri \u00e7ekilmeler vs&#8230;<\/p>\n<p>Asl\u0131nda b\u00f6yle zamanlarda, g\u00fcndem bombard\u0131man\u0131 oldu\u011fu i\u00e7in, normal bir insan\u0131n sa\u011fl\u0131kl\u0131 de\u011ferlendirme yapmas\u0131 \u00e7ok zordur. \u00c7\u00fcnk\u00fc her haber ciddi bir dalgalanmaya (volatilitiye) neden olabiliyor.\u00a0 D\u00fcn Merkez Bankas\u0131 Ba\u015fkan\u0131 Murat \u00c7etinkaya, Merkez Bankas\u0131&#8217;n\u0131n a\u015f\u0131r\u0131 volatiliteye elindeki ara\u00e7larla m\u00fcdahale edebilece\u011fi a\u00e7\u0131klamas\u0131n\u0131 yapt\u0131. G\u00fcn boyunca ekonomi y\u00f6netimi say\u0131n Cumhurba\u015fkan\u0131 ile toplant\u0131lar yapt\u0131. Ge\u00e7en hafta yap\u0131lan a\u00e7\u0131klamalar k\u0131sa s\u00fcreli olarak piyasalara nefes ald\u0131rm\u0131\u015f olsa da, bu hafta ortaya at\u0131lan g\u00f6r\u00fc\u015fler, ciddi \u00e7eli\u015fkileri de beraberinde getirince dolar 4.50&#8217;li seviyeleri g\u00f6rd\u00fc ve bu yaz\u0131n\u0131n yaz\u0131ld\u0131\u011f\u0131 s\u0131rada 4.4542 seviyelerinden i\u015flem\u00a0 g\u00f6r\u00fcyor.<\/p>\n<p>\u015eimdi t\u00fcm geli\u015fmeler kar\u015f\u0131s\u0131nda kafa kar\u0131\u015f\u0131kl\u0131\u011f\u0131 i\u00e7inde olanlar i\u00e7in temel baz\u0131 bilgileri verece\u011fim ve sonra da, daha geni\u015f bir de\u011ferlendirme yapaca\u011f\u0131m. Konuyu basitle\u015ftirmek ad\u0131na, ekonomideki ili\u015fkileri ve geli\u015fmeleri metaforlarla (benzetme yaparak) a\u00e7\u0131klamaya \u00e7al\u0131\u015faca\u011f\u0131m.<\/p>\n<h3>Enflasyon<\/h3>\n<p>Enflasyon obeziteye benzer. \u0130ngilizce &#8220;Inflate&#8221; kelimesi \u015fi\u015fmek anlam\u0131na gelir. &#8220;Inflation&#8221; ise fiyatlar genel seviyesindeki \u015fi\u015fmedir (art\u0131\u015ft\u0131r). Kilo alan bir insan da \u015fi\u015fer. Peki bu insanda\u00a0 ne t\u00fcr sa\u011fl\u0131k problemleri olu\u015fur?<\/p>\n<ul>\n<li>Artan kilo, genellikle \u015feker hastal\u0131\u011f\u0131n\u0131 beraberinde getirir. Yaralar kolay iyile\u015fmez, tedaviler \u00e7ok daha uzun s\u00fcrelerde sonu\u00e7 verebilir.<\/li>\n<li>Obezite ba\u015fta kalp damarlar\u0131 olmak \u00fczere, v\u00fccuttaki kan ak\u0131\u015f\u0131n\u0131 bozucu etki yapar. Damarlarda biriken pluglar (Y\u00fcksek kolestrol nedeniye) kan\u0131n\u0131 v\u00fccuttaki hareketini bozar.<\/li>\n<li>Obezite, hareket esnekli\u011fini bozar.\u00a0 Hareketler yava\u015flar, enerji yak\u0131m\u0131 azal\u0131r. \u00dcretim yapmakta zorlanmaya ba\u015flars\u0131n\u0131z.<\/li>\n<li>Daralan damarlar, tansiyonu da beraberinde getirir. \u0130nsanlar\u0131n hem k\u00fc\u00e7\u00fck hem de b\u00fcy\u00fck tansiyonlar\u0131 birlikte y\u00fckselmeye ba\u015flar (D\u00f6viz kuru ve faizlerin artmas\u0131).<\/li>\n<li>Asl\u0131nda insanlar kilo al\u0131rken, bu sorular\u0131n olu\u015fmas\u0131 uzun bir zamana yay\u0131ld\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in, ciddi yan etkileri daha sonra ortaya \u00e7\u0131kar.<\/li>\n<li>G\u00fcn\u00fcm\u00fczde d\u00fcnyan\u0131n bir\u00e7ok \u00fclkesi bu enflasyon illetinden kurtulmu\u015ftur. Bizler ise enflasyonu %60&#8217;lardan tek haneli rakamlara indirdikten sonra, bunu bir t\u00fcrl\u00fc tek haneli rakamda tutamad\u0131k. Mart ve Nisan 2011 d\u00f6neminde enflasyon y\u0131ll\u0131k bazda %3.99&#8217;a kadar d\u00fc\u015ft\u00fc ama, \u00e7ok b\u00fcy\u00fck f\u0131rsatlar\u0131 ka\u00e7\u0131rarak, yeniden %12&#8217;lere y\u00fckselttik. \u015eu an ise %11 civar\u0131nda bulunuyor ama ileriki aylarda kurlardaki art\u0131\u015f\u0131n etkisiyle yeni zirveler g\u00f6rmeye aday olacakt\u0131r.<\/li>\n<\/ul>\n<p><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" class=\"aligncenter wp-image-54579 size-full\" src=\"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2018\/05\/enflasyon.png\" alt=\"\" width=\"651\" height=\"410\" srcset=\"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2018\/05\/enflasyon.png 651w, https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2018\/05\/enflasyon-300x189.png 300w\" sizes=\"auto, (max-width: 651px) 100vw, 651px\" \/><\/p>\n<p>2008 y\u0131l\u0131ndaki global kriz sonras\u0131nda ABD&#8217;de Merkez Bankas\u0131&#8217;n\u0131n bast\u0131\u011f\u0131 paralar geli\u015fmekte olan \u00fclkelere ak\u0131p getiri ararken, T\u00fcrkiye de bundan nasibini ald\u0131. \u0130\u015fte bu d\u00f6nemlerde enflasyonumuz hem k\u00fcresel fiyatlar\u0131n d\u00fc\u015fmesi hem de izlenen s\u0131k\u0131 para politikas\u0131 gere\u011fi hedef olan %5&#8217;in alt\u0131na gerilemi\u015fti. Fakat bu seviyelerde fazla tutunamad\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc krediler h\u0131zla b\u00fcy\u00fcmeye ba\u015flam\u0131\u015f ve i\u00e7 talepte ciddi bir art\u0131\u015f olmu\u015ftu. Belki hat\u0131rlars\u0131n\u0131z 2012&#8217;ye gelindi\u011finde dolar\/TL kuru 1.30&#8217;lu seviyelerden 1.92&#8217;lere gelmi\u015f ve Merkez Bankas\u0131 faizleri \u00e7ok sert bi\u00e7imde art\u0131rm\u0131\u015f, zaman\u0131n Merkez Bankas\u0131 Ba\u015fkan\u0131 Erdem Ba\u015f\u00e7\u0131 &#8220;Dolara dokunan\u0131n eli yanar&#8221; demi\u015fti. \u0130\u015fte bu d\u00f6nemden sonra, Merkez Bankas\u0131&#8217;n\u0131n \u00f6zerkli\u011fi konusu \u00e7ok tart\u0131\u015f\u0131lmaya ba\u015fland\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc, sadece para politikas\u0131 ile de\u011fil, ayr\u0131ca kredi kartlar\u0131na getirilen vade\u00a0 s\u0131n\u0131rlamas\u0131 ile ekonomi so\u011futulmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131lm\u0131\u015ft\u0131. Do\u011fal olarak, b\u00fcy\u00fcme a\u015fa\u011f\u0131 y\u00f6nl\u00fc olacakt\u0131. \u0130\u015fte bu noktada Ali Babacan ve Erdem Ba\u015f\u00e7\u0131 ilk defa g\u00fcnah ke\u00e7isi ilan edilmeye ba\u015flanm\u0131\u015f ve uygulanmakta olan s\u0131k\u0131 para politikas\u0131na ili\u015fkin rahats\u0131zl\u0131k dile getirilmeye ba\u015flanm\u0131\u015ft\u0131. E\u011fer o d\u00f6nemde, &#8220;B\u00fcy\u00fcme mi? fiyat istikrar\u0131 m\u0131?&#8221; noktas\u0131nda h\u00fckumet Merkez Bankas\u0131&#8217;na destek olsayd\u0131 ve fiyat istikrar\u0131n\u0131 se\u00e7mi\u015f olsayd\u0131, bug\u00fcn belki de ger\u00e7ekten de enflasyon %5&#8217;ler civar\u0131nda dalgalan\u0131yor ve faizler de %7-8 civar\u0131nda hareket ediyor olacakt\u0131. \u00d6nemli bir tarihi f\u0131rsat elden gitmi\u015f oldu. \u015eu an en aktif tahvilin faizi (2 y\u0131ll\u0131k) %17&#8217;ler civar\u0131na gelirken, dolar o d\u00f6nemden bu yana %100&#8217;\u00fcn \u00fczerinde de\u011fer kazanm\u0131\u015f durumda.<\/p>\n<p>Herkesin sordu\u011fu \u00e7ok \u00f6nemli bir soru var&#8230;<strong> &#8220;Dolar ka\u00e7 TL olmal\u0131?&#8221;<\/strong> Bu sorunun asl\u0131nda kesin bir cevab\u0131 olmasa da, teorik olarak bir de\u011fer bulmak m\u00fcmk\u00fcn. &#8220;Sat\u0131n Alma G\u00fcc\u00fc Paritesi Teorisi&#8221; bu konuya a\u00e7\u0131kl\u0131k getiriyor. Hesaplama yapmadan \u00f6nce \u00f6rnek \u00fczerinden gidelim;<\/p><div class=\"bilge-content-1\" style=\"margin-top: 10px;margin-bottom: 10px;\" id=\"bilge-2899976179\"><ins class=\"adsbygoogle\"\r\n     style=\"display:block\"\r\n     data-ad-client=\"ca-pub-7495567325667578\"\r\n     data-ad-slot=\"3167340272\"\r\n     data-ad-format=\"rectangle\"\r\n     data-full-width-responsive=\"true\"><\/ins>\r\n<script>\r\n(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});\r\n<\/script><\/div>\n<p>E\u011fer paran\u0131z di\u011fer \u00fclkelerin paralar\u0131na kar\u015f\u0131 de\u011fer kazan\u0131rsa, cari a\u00e7\u0131\u011f\u0131n\u0131z y\u00fckselir. Sebebi basittir. \u015e\u00f6yle d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcn; 1 $=1 TL olsun. Bu t\u00fcr bir kur seviyesinde de cari a\u00e7\u0131\u011f\u0131m\u0131z\u0131n &#8220;s\u0131f\u0131r&#8221; oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnelim. Ula\u015ft\u0131rma maliyetleri ve korumac\u0131l\u0131k \u00f6nlemlerinin olmad\u0131\u011f\u0131 bir ortamda, Bizim \u00fcretti\u011fimiz 1 adet Televizyon = 100 TL ise, bu TV&#8217;nin dolar baz\u0131nda fiyat\u0131 100 ABD dolar\u0131d\u0131r (\u00c7\u00fcnk\u00fc 1 $=1 TL&#8217;dir). Aradan \u00fc\u00e7 y\u0131l ge\u00e7mi\u015f olsun ve T\u00fcrkiye&#8217;deki enflasyon izleyen \u00fc\u00e7 y\u0131lda toplam %30 olsun. Yani TV&#8217;nin fiyat\u0131 100 TL&#8217;den 130 TL&#8217;ye \u00e7\u0131km\u0131\u015f olsun ve ABD&#8217;de bu s\u00fcrede enflasyon &#8220;s\u0131f\u0131r&#8221; olsun. E\u011fer kurlar hala 1 $ = 1 TL ise bizim param\u0131z ABD dolar\u0131na kar\u015f\u0131 a\u015f\u0131r\u0131 de\u011ferlenmi\u015ftir. Yani adet TV = 130 $ seviyesine gelmi\u015ftir. Dolay\u0131s\u0131yla ABD&#8217;li biri kendi \u00fcrettikleri Televizyonu sat\u0131n alacakt\u0131r. Param\u0131z a\u015f\u0131r\u0131 de\u011ferli oldu\u011fu i\u00e7in, biz ise kendi Televizyonumuzu, arabam\u0131z\u0131 veya buzdolab\u0131n\u0131 almak yerine daha ucuza gelen di\u011fer \u00fclke mallar\u0131n\u0131 (Bu \u00f6rnekte ABD mallar\u0131n\u0131) almak isteriz. Zaten geli\u015fmekte olan \u00fclkelerdeki en b\u00fcy\u00fck problemlerden biri ithal mallar\u0131n\u0131 t\u00fcketmeye y\u00f6nelik g\u00fc\u00e7l\u00fc istektir. \u015eimdi \u00f6rne\u011fe tekrar d\u00f6necek olursak; e\u011fer bu \u00fc\u00e7 y\u0131l i\u00e7inde enflasyon birikimli olarak %30 olmu\u015fken, T\u00fcrk liras\u0131 da dolara kar\u015f\u0131 %30 de\u011fer kaybetmi\u015f olursa 1$=1.30 TL olacakt\u0131r. B\u00f6ylelikle bizim bir adet televizyonumuz 130 TL olsa dahi dolar fiyat\u0131 = 130\/1.30 = 100 $ \u015feklinde olacak ve d\u0131\u015f ticaret a\u00e7\u0131\u011f\u0131 olu\u015fmas\u0131n\u0131 engelleyecektir. TL&#8217;nin de\u011fer kaybetmesi, hem yerlilerden gelen ithal taleplerini s\u0131n\u0131rlayacak, hem de ihracat\u0131n sorunsuz devam etmesini sa\u011flayacakt\u0131r.\u00a0 \u0130\u015fte bu mant\u0131kla bir hesaplama yap\u0131labilir.<\/p>\n<p>&#8220;Sat\u0131n alma g\u00fcc\u00fc paritesi teorisi&#8221; baz al\u0131narak dolar ka\u00e7 TL olmal\u0131 sorusuna cevap aran\u0131rken, \u00fclkenin cari a\u00e7\u0131k veya cari fazla vermedi\u011fi bir y\u0131l bulunur. T\u00fcrkiye&#8217;de cari a\u00e7\u0131\u011f\u0131m\u0131z\u0131n neredeyse s\u0131f\u0131ra yak\u0131n oldu\u011fu y\u0131l 2003 y\u0131l\u0131d\u0131r. 2003 y\u0131l\u0131nda cari a\u00e7\u0131\u011f\u0131m\u0131z sadece 626 milyon dolard\u0131. Yani 2003 y\u0131l\u0131ndaki ortalama dolar kuru, bizim i\u00e7in baz al\u0131nmas\u0131 gereken kur seviyesidir ve dolar\/TL kuru 2003 y\u0131l\u0131nda ortalama olarak; 1.4945 seviyesindedir (ayl\u0131k kapan\u0131\u015f ortalamalar\u0131 al\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r). Bu durumda 2004 y\u0131l\u0131 ile Nisan 2018 y\u0131l\u0131 aras\u0131nda ABD&#8217;de enflasyon ne olmu\u015f?, T\u00fcrkiye&#8217;de enflasyon ne olmu\u015f sorusuna cevap bulmal\u0131y\u0131z.<\/p>\n<p>Ocak 2004 ile Nisan 2018 aras\u0131nda ABD T\u00dcFE enflasyonu = %34.2 <strong><em>(Kaynak: FRED GRAPHS, Federal Reserve Bank of St. Louis)\u00a0<\/em><\/strong><\/p>\n<p>Ocak 2004 ile Nisan 2018 aras\u0131nda T\u00dcRK\u0130YE T\u00dcFE Enflasyonu = %226.7 <em><strong>(Kaynak: <a href=\"http:\/\/www3.tcmb.gov.tr\/enflasyoncalc\/enflasyonyeni.php\" target=\"_blank\" rel=\"noopener nofollow external\" data-wpel-link=\"external\">TCMB Web sites<\/a>i, <a href=\"http:\/\/www3.tcmb.gov.tr\/enflasyoncalc\/enflasyonyeni.php\" target=\"_blank\" rel=\"noopener nofollow external\" data-wpel-link=\"external\">enflasyon hesaplay\u0131c\u0131s\u0131 mod\u00fcl\u00fc<\/a>)<\/strong><\/em><\/p><div class=\"bilge-content-2\" style=\"margin-top: 10px;margin-bottom: 10px;\" id=\"bilge-2770003229\"><ins class=\"adsbygoogle\"\r\n     style=\"display:block\"\r\n     data-ad-client=\"ca-pub-7495567325667578\"\r\n     data-ad-slot=\"1818807385\"\r\n     data-ad-format=\"rectangle\"\r\n     data-full-width-responsive=\"true\"><\/ins>\r\n<script>\r\n(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});\r\n<\/script><\/div>\n<p>T\u00fcrkiye enflasyonundan ABD enflasyonunu \u00e7\u0131karal\u0131m; %226.7-%34.2 = %192.5 say\u0131s\u0131n\u0131 buluyoruz. <span style=\"color: #ff0000;\">(Dikkat yaz\u0131n\u0131n ilk versiyonunda T\u00dcFE enflasyonunu sevhen %326.7 olarak alm\u0131\u015f\u0131m, bir okyucumun uyar\u0131s\u0131 \u00fczerine d\u00fczelttim. T\u00dcFE endeksi 2004 Ocak ay\u0131nda 104.9 iken Nisan 2018&#8217;de 326.7 olmu\u015f. DOlay\u0131s\u0131yla % art\u0131\u015f %226.7 oluyor.)\u00a0<\/span><\/p>\n<p>Hat\u0131rlay\u0131n\u0131z 2003 y\u0131l\u0131nda cari a\u00e7\u0131\u011f\u0131m\u0131z s\u0131f\u0131ra yak\u0131nd\u0131 ve 2003 y\u0131l\u0131n\u0131n ortalama dolar\/TL kur seviyesi de 1.4945&#8217;ti. A\u015fa\u011f\u0131daki grafik 2003 y\u0131l\u0131ndan bu yana y\u0131ll\u0131k cari a\u00e7\u0131k verilerini g\u00f6steriyor (Cari a\u00e7\u0131k, milyon ABD Dolar\u0131).<\/p>\n<p><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" class=\"aligncenter wp-image-54580\" src=\"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2018\/05\/cari-acik.png\" alt=\"\" width=\"608\" height=\"418\" srcset=\"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2018\/05\/cari-acik.png 1018w, https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2018\/05\/cari-acik-300x206.png 300w, https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2018\/05\/cari-acik-768x527.png 768w\" sizes=\"auto, (max-width: 608px) 100vw, 608px\" \/><\/p>\n<p>T\u00fcrkiye&#8217;nin d\u0131\u015f rekabetteki g\u00fcc\u00fcn\u00fc korumas\u0131 i\u00e7in asl\u0131nda 2018 y\u0131l\u0131 Nisan itibariyle Dolar\/TL kurunun %292.5 artm\u0131\u015f olmas\u0131 gerekiyordu. E\u011fer 1.4945 say\u0131s\u0131n\u0131, %292.5 art\u0131r\u0131rsak 1.4945*(1+%192.5)= 4.37 rakam\u0131na ula\u015f\u0131yoruz. Bu hesab\u0131 sadece ben yapm\u0131yorum. T\u00fcrkiye&#8217;ye yat\u0131r\u0131m yapanlar da yap\u0131yorlar. Bu kur seviyesi, cari a\u00e7\u0131\u011f\u0131 s\u0131f\u0131rlamas\u0131 beklenen kur seviyesi olup, teorik olarak hesaplanm\u0131\u015ft\u0131r. Kesin bir hedef olarak alg\u0131lanmamal\u0131d\u0131r. \u00c7e\u015fitli riskler nedeniyle daha y\u00fcksek olabilir veya daha d\u00fc\u015f\u00fck de ger\u00e7ekle\u015febilir. Bu a\u015famada,\u00a0<strong>Cari a\u00e7\u0131k ger\u00e7ekten de s\u0131f\u0131r olmal\u0131 m\u0131?<\/strong> sorusunu sormak gerekir. Asl\u0131nda cari a\u00e7\u0131k zannedildi\u011fi kadar k\u00f6t\u00fc bir \u015fey de\u011fildir; e\u011fer cari a\u00e7\u0131\u011f\u0131n kompozisyonu kaliteliyse (direkt yabanc\u0131 yat\u0131r\u0131m geliyorsa) ve \u00fclkenin \u00fcretimini, sermaye ve i\u015fg\u00fcc\u00fc verimlili\u011fini art\u0131r\u0131yorsa, belirli s\u0131n\u0131rlar i\u00e7inde kalmak \u015fart\u0131yla, cari a\u00e7\u0131k b\u00fcy\u00fcmeyi, \u00fcretimi ve verimlili\u011fi destekleyerek, i\u015fsizlik sorununu \u00e7\u00f6zer. Bir bak\u0131ma, sizin i\u00e7eride yapamad\u0131\u011f\u0131n\u0131z ama di\u011fer \u00fclkelerde tasarruf edenlerin tasarrufunu kullanmakt\u0131r cari a\u00e7\u0131k. Bir insan d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcn ki; her ay ald\u0131\u011f\u0131 maa\u015ftan 1000 TL art\u0131r\u0131yor ama bu tasarruf bir i\u015f yeri a\u00e7mas\u0131na yetmiyor. Bu y\u00fczden ba\u015fkalar\u0131n\u0131n bankaya yat\u0131rd\u0131\u011f\u0131 paralardan kredi \u00e7ekerek, i\u015f yerini a\u00e7\u0131yor ve bir ki\u015fi \u00e7al\u0131\u015ft\u0131r\u0131yor, b\u00f6ylelikle \u00fclke ekonomisinin mal ve hizmet \u00fcretimine katk\u0131da bulunurken ayn\u0131 zamanda istihdam yarat\u0131yor. Yani, s\u00f6z\u00fcn k\u0131sas\u0131, cari a\u00e7\u0131k ak\u0131ll\u0131ca kullan\u0131l\u0131rsa k\u00f6t\u00fc bir \u015fey de\u011fildir. Sonu\u00e7ta cari a\u00e7\u0131\u011f\u0131m\u0131z\u0131n s\u0131f\u0131r olmas\u0131 gerekmiyor. Bu y\u00fczden de 4.37 seviyesini dolar\/TL i\u00e7in, normal bir seviye olarak g\u00f6rmek daha makuld\u00fcr.<\/p>\n<p>Buraya kadar okuduysan\u0131z ve hala konsantrasyonunuz y\u00fcksek kalmaya devam ediyorsa, \u00e7ok \u00f6nemli bir soru daha var. <strong>TL&#8217;nin de\u011fer kaybetmesi, ihracat\u0131m\u0131z\u0131 art\u0131r\u0131p, ithalat\u0131m\u0131z\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcrerek, d\u0131\u015f ticaret a\u00e7\u0131\u011f\u0131m\u0131z\u0131 \u00e7ok daha dengeli seviyelere \u00e7ekebilir mi?\u00a0 Yani d\u00f6viz kurlar\u0131n\u0131n y\u00fckselmesinden bu kadar da rahats\u0131z olmaya gerek var m\u0131?\u00a0<\/strong><\/p>\n<p>Hemen k\u0131saca cevaplayay\u0131m ki; d\u00f6viz kurlar\u0131n\u0131n s\u00fcrekli y\u00fckseli\u015finden rahats\u0131z olmaya gerek var. Bunu a\u015fa\u011f\u0131da a\u00e7\u0131klayaca\u011f\u0131m, fakat \u00f6nce, d\u00f6viz kurlar\u0131n\u0131n y\u00fckseli\u015finin ihracat ve ithalat\u0131m\u0131z \u00fczerindeki etkisine de\u011finelim.\u00a0 Belki hat\u0131rlars\u0131n\u0131z, 2007&#8217;de Dolar\/TL kuru 1.15 seviyelerine kadar inmi\u015fti. Hatta o d\u00f6nemlerde 1 dolar= 1 TL olur mu tart\u0131\u015fmalar\u0131 s\u0131k\u00e7a yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131. A\u015fa\u011f\u0131daki grafik dolar\/TL kurunun ayl\u0131k grafi\u011fini g\u00f6steriyor.<\/p>\n<p><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" class=\"aligncenter wp-image-54581 size-full\" src=\"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2018\/05\/dolar-tl-aylik.png\" alt=\"\" width=\"562\" height=\"338\" srcset=\"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2018\/05\/dolar-tl-aylik.png 562w, https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2018\/05\/dolar-tl-aylik-300x180.png 300w\" sizes=\"auto, (max-width: 562px) 100vw, 562px\" \/><\/p>\n<p>Grafi\u011fin ilk k\u0131sm\u0131 2001 \u015eubat krizi sonras\u0131nda dolar\u0131n 0.656 seviyesinden 1.40&#8217;lara kadar y\u00fckseli\u015fini g\u00f6steriyor. Daha sonra 2008&#8217;in ortalar\u0131na kadar (Global kriz patlak verene kadar) olan d\u00f6nemde 1.15&#8217;leri, hatta daha alt seviyeleri g\u00f6r\u00fcyor. Bu arada 2006 y\u0131l\u0131nda dolarda 1.40&#8217;lardan 1.76&#8217;lara kadar bir s\u0131\u00e7rama var. ABD&#8217;de ayl\u0131k enflasyon a\u00e7\u0131klanm\u0131\u015f, %0.2 beklenirken %0.3 gelmi\u015fti ve FED&#8217;in politika faizini %5.25&#8217;ten 5.50&#8217;ye y\u00fckseltece\u011fi beklentisi ise geli\u015fmekte olan \u00fclkelerden ciddi para \u00e7\u0131k\u0131\u015f\u0131 olmu\u015ftu. O d\u00f6nemde Merkez Bankam\u0131z (Durmu\u015f Y\u0131lmaz Ba\u015fkand\u0131) bir hafta i\u00e7inde \u00fc\u00e7 defa arka arkaya faiz art\u0131\u015f\u0131 yap\u0131larak dolardaki amans\u0131z y\u00fckseli\u015f durdurulabilmi\u015f, daha sonra FED endi\u015felerinin bitmesiyle, dolar\/TL kuru 1.15&#8217;lere kadar d\u00fc\u015fm\u00fc\u015ft\u00fc. Bu grafikteki en \u00e7arp\u0131c\u0131 noktalardan biri Dolar\/TL kurunun 2002 ile 2012 aras\u0131nda 1.15-1.76 aral\u0131\u011f\u0131nda karar bulmas\u0131 ve bu aral\u0131kta dalgalanmas\u0131d\u0131r. Yani uzun s\u00fcreli bir istikrar d\u00f6nemi g\u00f6r\u00fcyoruz.<\/p>\n<p>\u00d6zellikle 2006&#8217;daki y\u00fckseli\u015ften sonra a\u015fa\u011f\u0131 gelmeye ba\u015flayan ve 2012&#8217;ye kadar (2008 krizinin etkisini \u00e7\u0131kar\u0131rsak) a\u015f\u0131r\u0131 de\u011ferlenen TL nedeniyle, ithalat \u00e7ok ucuzlam\u0131\u015f, ithalat ile rekabet edemeyen \u00fcreticilerin bir\u00e7o\u011fu kapanmak zorunda kalm\u0131\u015ft\u0131. Asl\u0131nda bu \u00fcreticiler ihracat sekt\u00f6r\u00fcne girdi \u00fcreten sekt\u00f6rlerdi. \u00d6rne\u011fin, pamu\u011fu ithal etmek o kadar ucuzlam\u0131\u015ft\u0131 ki; Yunanistan&#8217;dan pamuk ithal etmeye ba\u015flam\u0131\u015ft\u0131k. Karak\u00f6y&#8217;de amp\u00fcl \u00fcreten bir firman\u0131n \u00c7in ile rekabet edemeyip \u00fcretimini durdurdu\u011funu, i\u015f\u00e7ileri \u00e7\u0131kard\u0131\u011f\u0131n\u0131 ve \u00c7in&#8217;den amp\u00fcl al\u0131p i\u00e7eride satmaya ba\u015flad\u0131\u011f\u0131n\u0131 biliyorum. O zamanlar ihracat \u00fcr\u00fcnlerinde kullan\u0131lan ithal girdi, %30 civar\u0131nda iken, izleyen y\u0131llarda ithal girdi %60&#8217;lara kadar \u00e7\u0131kt\u0131. Bir bak\u0131ma Dolar\/TL kurunun \u00e7ok d\u00fc\u015fmesi, \u00fcretici kesimi amans\u0131z bir bi\u00e7imde vurmu\u015ftu. Belki hat\u0131rlars\u0131n\u0131z; Dolar 1.15&#8217;lere d\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fc s\u0131rada Merkez Bankas\u0131 5 milyar dolar alm\u0131\u015f, ama kuru 1 kuru\u015f bile art\u0131rmam\u0131\u015ft\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc Avrupa Birli\u011fi ile m\u00fczakereleri y\u00fcr\u00fcten, ve AB normlar\u0131n\u0131 kendi \u00fclkesinde ge\u00e7erli k\u0131lmaya adam\u0131\u015f bir T\u00fcrkiye vard\u0131. Do\u011fal olarak, T\u00fcrkiye&#8217;ye yat\u0131r\u0131m yapmak, AB \u00fcyesi bir \u00fclkeye yat\u0131r\u0131m yapmak ile e\u015fde\u011fer g\u00f6r\u00fcl\u00fcyordu ve deli gibi direkt yabanc\u0131 yat\u0131r\u0131m al\u0131yorduk. Bir bak\u0131ma T\u00fcrkiye Avrupa&#8217;n\u0131n parlayan y\u0131ld\u0131z\u0131yd\u0131. Gelen d\u00f6viz, kurlar\u0131 s\u00fcrekli a\u015fa\u011f\u0131 \u00e7ekiyor, cari a\u00e7\u0131\u011f\u0131m\u0131z\u0131 kapatt\u0131\u011f\u0131 gibi bir de Merkez Bankas\u0131&#8217;nda d\u00f6viz rezervleri art\u0131yordu.\u00a0 Ama ihracata girdi veren \u00fcretim sekt\u00f6rlerimizin yava\u015f yava\u015f \u00fcretimden \u00e7ekilmesi, \u00e7ok k\u00e2rl\u0131 olan in\u015faat sekt\u00f6r\u00fcne girmeye ba\u015flamalar\u0131 o d\u00f6nemde (2005-2011) g\u00f6zden ka\u00e7an en \u00f6nemli noktayd\u0131. 2013&#8217;ten itibaren kurlar artmaya ba\u015flay\u0131p da s\u00fcrekli hal almaya ba\u015flay\u0131nca, ithal girdi almak yerine i\u00e7eriye d\u00f6n\u00fcp girdilerini yerli firmalardan\u00a0 almak isteyen ihracat\u00e7\u0131, o tedarik\u00e7ilerin yerinde yeller esti\u011fini g\u00f6rd\u00fc. \u0130plik, kuma\u015f gibi tekstil sekt\u00f6r\u00fcne girdi sa\u011flayan fabrikalar ile, \u00f6zellikle ilk madde ve malzeme \u00fcreten di\u011fer fabrikalar\u0131n kapanmas\u0131 ve in\u015faat\u0131n zirve yapmas\u0131 hep bu d\u00f6nemdedir. &#8220;Akarken doldur&#8221; s\u00f6z\u00fc bir T\u00fcrk atas\u00f6z\u00fcd\u00fcr. \u0130yi g\u00fcnlerde kazand\u0131klar\u0131n\u0131 iyi idare et ve gelece\u011fini haz\u0131rla mesaj\u0131n\u0131 verir. Para Harekat\u0131 kitab\u0131mda &#8220;Dutch Disase (Hollandal\u0131 Hastal\u0131\u011f\u0131)&#8221; konusunu a\u00e7\u0131klam\u0131\u015ft\u0131m. Hollanda&#8217;da \u00f6nemli do\u011fal gaz yataklar\u0131 bulunduktan sonra Hollanda ekonomisi (\u00fcretimi) \u00e7\u00f6k\u00fcnt\u00fcye girmi\u015ftir. Ayn\u0131 \u015fekilde \u0130ngiltere Kuzey Denizi&#8217;nde petrol bulduktan sonra\u00a0 \u0130ngiliz sanayisi \u00e7\u00f6km\u00fc\u015ft\u00fcr. Ekonomi literat\u00fcr\u00fcnde bu konuda \u00e7ok say\u0131da makale bulunmaktad\u0131r. Petrol veya do\u011fal gaz bulunmas\u0131 bu \u00fclkelerin paralar\u0131n\u0131n a\u015f\u0131r\u0131 de\u011ferlenmesine neden olmu\u015f ve rekabet g\u00fc\u00e7lerini kaybettikleri i\u00e7in sanayileri ciddi zarar g\u00f6rm\u00fc\u015ft\u00fcr. AB&#8217;ye giri\u015f s\u00fcreci, T\u00fcrkiye&#8217;nin parlayan y\u0131ld\u0131z olmas\u0131, i\u00e7eriye deh\u015fet bir d\u00f6viz giri\u015fi \u00e7ekerek, TL&#8217;yi a\u015f\u0131r\u0131 de\u011ferli hale getirmi\u015f ve T\u00fcrkiye&#8217;nin de Dutch Disease&#8217;in farkl\u0131 bir versiyonunu ya\u015famas\u0131na neden olmu\u015ftur.<\/p>\n<p>\u0130\u015fte bu nedenledir ki; art\u0131k TL&#8217;nin de\u011fer kaybetmesi ihracat\u0131 hem istenildi\u011fi kadar art\u0131ram\u0131yor, hem de ihracat\u00e7\u0131 \u00e7ok daha y\u00fcksek fiyatlardan ithal girdi alarak, rekabet g\u00fcc\u00fcn\u00fc art\u0131ram\u0131yor. AK Parti bu sorunun fark\u0131na vard\u0131 ama bence \u00e7ok ge\u00e7 oldu. \u015eu an d\u00f6viz kazand\u0131r\u0131c\u0131 sekt\u00f6rlere y\u00f6nelik t\u00fcm bu te\u015fviklerin temel amac\u0131, ihracat\u00e7\u0131ya yeniden yerli girdi sa\u011flama ama\u00e7l\u0131d\u0131r ve do\u011fru bir politikad\u0131r. Fakat zaman alacakt\u0131r. \u00dcstelik yabanc\u0131 direkt sermaye \u00e7ekmek konusunda \u00e7ok daha k\u00f6t\u00fc bir d\u00f6neme giriyoruz. K\u00fcresel para bollu\u011funun, art\u0131k yerini daha y\u00fcksek faize ve daha az kayna\u011fa b\u0131rakaca\u011f\u0131 \u00f6n\u00fcm\u00fczdeki y\u0131llarda bu sorunu halletmek zorla\u015facakt\u0131r.<\/p>\n<p>Hep &#8220;yap\u0131sal reform&#8221; diyoruz ama bunu tam olarak \u015fekillendirip ortaya koyam\u0131yoruz. E\u011fer AB ile m\u00fczakereler devam etseydi, zaten yap\u0131sal reformlar da kendili\u011finden yolunda gidecekti. Bu a\u00e7\u0131dan bak\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda, asl\u0131nda d\u00fcnyada bol paran\u0131n oldu\u011fu ge\u00e7mi\u015f d\u00f6nemlerde &#8220;yap\u0131sal reformlar\u0131&#8221; yapmamak o kadar da \u00f6nemli de\u011filmi\u015f gibi g\u00f6r\u00fcnse de, \u015fu an bu ihmalin ekonomiye verdi\u011fi zararlar\u0131 net bir \u015fekilde g\u00f6r\u00fcyoruz.\u00a0 Bu y\u00fczden de TL de\u011fer kaybetse bile, \u00f6nceden oldu\u011fu gibi d\u0131\u015f ticaret \u00fczerinde yeteri derecede etkili olmayacakt\u0131r.<\/p>\n<p>Yukar\u0131da\u00a0<strong>&#8220;d\u00f6viz kurlar\u0131n\u0131n y\u00fckselmesinden bu kadar da rahats\u0131z olmaya gerek var m\u0131?&#8221;\u00a0<\/strong>sorusunu sormu\u015ftum. Asl\u0131nda karar birimleri (Hanehalk\u0131, \u0130\u015f d\u00fcnyas\u0131 ve devlet) bilse ki, dolar\/TL 5 TL olacak ve o seviyede en az 3-5 y\u0131l istikrarl\u0131 kalacak, buna g\u00f6re hesab\u0131n\u0131 yapar ve \u00fcretim ve t\u00fcketim kararlar\u0131n\u0131 da buna g\u00f6re verir. Ama sorun, dolar\u0131n seviyesi de\u011fil, a\u015f\u0131r\u0131 bi\u00e7imde dalgalanmas\u0131 ve bu dalga boyutlar\u0131n\u0131n da ayl\u0131k bazda %10 seviyelerine ula\u015fmas\u0131d\u0131r.\u00a0 A\u015fa\u011f\u0131daki grafikte dolar\/TL kurunun 1 ayda % ka\u00e7 artt\u0131\u011f\u0131 ya da d\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc alt kadrandaki Price ROC grafi\u011finde g\u00f6r\u00fcyoruz.<\/p>\n<p><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" class=\"aligncenter wp-image-54583 size-full\" src=\"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2018\/05\/USDTYR-volatilite.png\" alt=\"\" width=\"562\" height=\"338\" srcset=\"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2018\/05\/USDTYR-volatilite.png 562w, https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2018\/05\/USDTYR-volatilite-300x180.png 300w\" sizes=\"auto, (max-width: 562px) 100vw, 562px\" \/><\/p>\n<p>Y\u00fcksek dalgalanma, bir sis perdesidir ve i\u015fletmelerin ve t\u00fcketicilerin kararlar\u0131n\u0131 zorla\u015ft\u0131r\u0131r. \u015eu an d\u00f6viz kurlar\u0131 ayl\u0131k bazda %8-10 a\u015fa\u011f\u0131 yukar\u0131 (genelde yukar\u0131) hareketler yaparken, faizler %17&#8217;lere yakla\u015fm\u0131\u015fken, kurdaki art\u0131\u015flar nedeniyle maliyetlerin (enflasyonun) \u00e7ok daha y\u00fcksek seviyelere \u00e7\u0131kabilece\u011fi endi\u015fesi varken, kimse yat\u0131r\u0131m yapmaz, \u00fcretimde ise daha temkinli olur. Bu volatilitenin acilen d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fclmesi gerekir. D\u00f6viz kuru oynakl\u0131\u011f\u0131n\u0131n y\u00fcksek olmas\u0131,\u00a0 sadece tedirginli\u011fi art\u0131r\u0131r. Genelde &#8220;her \u015fey daha k\u00f6t\u00fc olacak&#8221; beklentisi yarat\u0131r ve &#8220;k\u00f6t\u00fcmser beklentiler ve tahminler&#8221; \u00e7ok daha fazla taraftar bulur. Bu da ekonomide ciddi daralmaya ve i\u015fsizli\u011fe yol a\u00e7ar. Para Harekat\u0131 kitab\u0131nda inceledi\u011fim ve kitaba girmeyen bir \u00e7ok \u00fclkenin ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 hem finansal hem de reel krizlerde, ilk sinyal d\u00f6viz kurlar\u0131ndaki ve faizlerdeki (b\u00fcy\u00fck ve k\u00fc\u00e7\u00fck tansiyondaki) art\u0131\u015ft\u0131r. E\u011fer tansiyon uzun s\u00fcre indirilemezse, v\u00fccuda \u00e7ok ciddi hasarlar b\u0131rakabilir, p\u0131ht\u0131 atmas\u0131na neden olabilir ve enflasyon y\u00fcz\u00fcnden\u00a0 damarlarda biriken t\u0131kan\u0131kl\u0131klar nedeniyle kalp krizine bile yol a\u00e7abilir.\u00a0 \u0130\u015fte bu nedenle tansiyonun d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fclmesi \u00f6n \u015fartt\u0131r. Hi\u00e7 bir doktor, tansiyonu 18-20&#8217;ye \u00e7\u0131km\u0131\u015f bir hastaya cerrahi m\u00fcdahale yapmaz ve ameliyata almaz. Enflasyon uzun vadede kurlar\u0131n temel belirleyicisi olsa da, k\u0131sa vadede faizler en etkili ila\u00e7t\u0131r. Kurdaki art\u0131\u015flar sadece, ekonomik sebeplerden de\u011fil, ayn\u0131 zamanda psikolojik sebeplerden de kaynaklanabilir. Ekonomi y\u00f6netiminde etkin olan ve s\u00f6zlerine dikkat edilen bir ki\u015finin s\u00f6yleyece\u011fi her c\u00fcmle, k\u0131sa vadede kur oynakl\u0131\u011f\u0131 \u00fczerinde tahminlerinizin \u00e7ok \u00fczerinde etki yapar ve artan oynakl\u0131k,\u00a0 artan sis ve \u00f6n\u00fcn\u00fcz\u00fc g\u00f6rememe anlam\u0131na gelir.<\/p>\n<h3>Sonu\u00e7 olarak neler yapmal\u0131y\u0131z?<\/h3>\n<ol>\n<li>\u00d6ncelikle &#8220;Dolar bug\u00fcn ne olur? D\u00fc\u015fer mi? nerden alay\u0131m? Nerden satay\u0131m&#8221; sorular\u0131 yani oynakl\u0131k bitirilmelidir. Bunun nas\u0131l olaca\u011f\u0131n\u0131 zaten ekonomi y\u00f6netimi ve Merkez Bankas\u0131 Ba\u015fkan\u0131 Murat \u00c7etinkaya biliyor. Fakat, a\u00e7\u0131klama yaparak ama ad\u0131m atmayarak kal\u0131c\u0131 etki yaratmak zordur. Ba\u015fkan \u00c7etinkaya &#8220;gerekli ara\u00e7lar kullan\u0131lacakt\u0131r&#8221; mesaj\u0131 verdi ve dolarda, 4.50&#8217;den 4.41&#8217;ere kadar d\u00fc\u015f\u00fc\u015f g\u00f6rd\u00fck ama, etkisi kal\u0131c\u0131 olmad\u0131 ve olmaz.<\/li>\n<li>\u00d6n\u00fcm\u00fczde se\u00e7im olmas\u0131 nedeniyle yap\u0131sal sorunlar\u0131 \u00e7\u00f6zecek bir ekonomi program\u0131 zaten a\u00e7\u0131klanamaz. Se\u00e7im sonras\u0131nda, iktidara gelen parti ve Cumhurba\u015fkan\u0131, mutlaka, liyakati y\u00fcksek teknokrat bir\u00a0 ekip kurmal\u0131 ve ekonomide at\u0131lacak ad\u0131mlar\u0131, sadece politikac\u0131larla de\u011fil, bu teknik ekiple haz\u0131rlamal\u0131 ve onlar\u0131n teknik bilgilerine ciddi \u00f6nem vermelidir. K\u0131sa, orta ve uzun vadeli olarak ekonomik parametrelerdeki (enflasyon, b\u00fcy\u00fcme, i\u015fsizlik, b\u00fct\u00e7e a\u00e7\u0131\u011f\u0131, cari a\u00e7\u0131k, MB politikas\u0131 vs) hedefler net bir bi\u00e7imde ortaya konmal\u0131, bu konudaki kararl\u0131k \u00e7ok inand\u0131r\u0131c\u0131 olmal\u0131d\u0131r.\u00a0 E\u011fer herkesi enflasyonun %5&#8217;e d\u00fc\u015fece\u011fine inand\u0131rabilirsek, ekonomiye rejim yapt\u0131r\u0131p fazla kilolar\u0131n\u0131 atmas\u0131n\u0131 sa\u011flayabilirsek, finansal sistemdeki t\u0131kan\u0131k damarlara stent takabilirsek, \u00e7ok sa\u011fl\u0131kl\u0131 b\u00fcy\u00fcyen ve istikrarl\u0131 bir ekonomimiz olabilir. Elbette ki d\u0131\u015f ekonomik ko\u015fullar da ba\u015far\u0131m\u0131zda \u00f6nemli olacakt\u0131r ama, biz \u00fczerimize d\u00fc\u015fen \u00f6devi yapmak zorunday\u0131z. \u00c7\u00fcnk\u00fc deniz bitti, k\u00fcresel bol para art\u0131k suyunu \u00e7ekiyor&#8230; \u0130nanmayan 1982&#8217;lerde enflasyonu %16&#8217;lara ve politika faizi de %20&#8217;lere ula\u015fan ABD ekonomisinde D\u00f6nemin FED ba\u015fkan\u0131 olan Paul Volcker&#8217;\u0131n uygulamalar\u0131na baks\u0131n. Herkes enflasyonun d\u00fc\u015fece\u011fine inanana kadar y\u00fcksek politika faizi uygulad\u0131lar. Enflasyon %2-3&#8217;lere d\u00fc\u015ft\u00fc, Faizler %5&#8217;lere d\u00fc\u015ft\u00fc ve 1988&#8217;den sonra ABD ekonomisi en uzun alt\u0131n b\u00fcy\u00fcme d\u00f6nemini ya\u015fad\u0131.<\/li>\n<li>Hukuki reformlar \u015fartt\u0131r. Bir alacak verecek davas\u0131n\u0131n \u00e7\u00f6z\u00fclmesi, e\u011fer 6-7 y\u0131l al\u0131yorsa, orada ekonomik etkinlikten bahsedemeyiz. Ekonomiye ili\u015fkin davalarda ihtisas mahkemelerine ihtiya\u00e7 var. En \u00f6nemlisi de\u00a0 halk\u0131n adalete g\u00fcven duygusunun yeniden tesis edilmesi gerekiyor.<\/li>\n<li>Vergi reformu art\u0131k \u015fart oldu. Orta gelir tuza\u011f\u0131n\u0131 a\u015fabilmek i\u00e7in mutlaka vergi reformu yap\u0131lmal\u0131 ve \u00fcretici kesimin \u00fczerindeki a\u011f\u0131r vergi y\u00fck\u00fc hafifletilmelidir. Bu konuda \u00e7ok ayr\u0131nt\u0131l\u0131 bir yaz\u0131 yazarak reformu anlatabilirim. Ama ana temas\u0131, kay\u0131t d\u0131\u015f\u0131 ekonomiyi kayda alan bir reform olmas\u0131;\u00a0 daha zengin olandan daha fazla vergi al\u0131nmas\u0131, belirli bir gelir d\u00fczeyinin alt\u0131ndakilerden vergi al\u0131nmamas\u0131 \u00fczerine kurgulanm\u0131\u015ft\u0131r.<\/li>\n<li>\u00a0Di\u011fer \u00f6nemli alt b\u00f6l\u00fcmlerde de yap\u0131lmas\u0131 gerekenler var ama yaz\u0131y\u0131 daha fazla uzatmak istemiyorum.<\/li>\n<\/ol>\n<p><strong>&#8220;Hocam sadede gel, dolar ne olur?&#8221;<\/strong> sorusunu duyuyorum&#8230;<\/p>\n<p>\u015eu anki ko\u015fullar alt\u0131nda dolar \u015fu seviyeye gider, buraya d\u00fc\u015fer, al\u0131nmal\u0131, al\u0131nmamal\u0131 gibi yorumlar \u00fclkeye fayda getirmez. Merkez Bankas\u0131 faiz art\u0131r\u0131r m\u0131? sorusu en \u00f6nemli sorudur. \u015eu an art\u0131k 1-2 puanl\u0131k bir art\u0131\u015f\u0131n dolardaki t\u0131rman\u0131\u015f\u0131 durdurmayaca\u011f\u0131, ge\u00e7ici sert bir d\u00fc\u015f\u00fc\u015f yaratabilece\u011fi ve bunu da yabanc\u0131lar\u0131n dolarda al\u0131m f\u0131rsat\u0131 olarak kullanacaklar\u0131 de\u011ferlendirmeleri yap\u0131l\u0131yor ve MB&#8217;n\u0131n bu gidi\u015fat\u0131 ancak \u00e7ok daha y\u00fcksek oranlarda (3-4 puan) bir faiz art\u0131\u015f\u0131 ile durdurabilece\u011fi \u015fu an yayg\u0131n kanaat olarak kar\u015f\u0131m\u0131za \u00e7\u0131k\u0131yor. Peki MB faizi art\u0131racaksa ne zaman art\u0131r\u0131r? Yukar\u0131daki grafikte g\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc \u00fczere ayl\u0131k bazda %8-10 civar\u0131 bir art\u0131\u015f oldu\u011funda Merkez Bankas\u0131 hep faizi art\u0131rarak\u00a0 m\u00fcdahale etmi\u015f. \u015eu anda da ayl\u0131k bazda %10&#8217;luk bir art\u0131\u015f\u0131n oldu\u011fu d\u00f6nemdeyiz. Dolay\u0131s\u0131yla normal \u015fartlarda olsak, MB&#8217;s\u0131n\u0131n ilk yukar\u0131 hamlede veya 4.50&#8217;lerin ge\u00e7ilmesi durumunda acil toplant\u0131 yapaca\u011f\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131klamas\u0131n\u0131 beklerdim ve bu t\u00fcr bir durumda dolarda en az 20 ile 30 kuru\u015f aras\u0131nda gerileme beklerdim. Fakat say\u0131n Cumhurba\u015fkan\u0131, bu konuda 2 g\u00fcn \u00f6nce Bloomberght&#8217;ye verdi\u011fi m\u00fclakatta MB&#8217;n\u0131n, Devlet Ba\u015fkan\u0131&#8217;n\u0131n g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc dikkate almas\u0131 gerekti\u011fini ve \u00f6zerklik konusunda da &#8220;nereye kadar \u00f6zerklik? onlar karar al\u0131yor ceremesini sand\u0131kta politikac\u0131lar \u00e7ekiyor&#8221; mealinde mesaj verdi. Bu durum, do\u011fal olarak, MB&#8217;n\u0131n bir faiz art\u0131\u015f\u0131na kalk\u0131\u015famayaca\u011f\u0131na veya kalk\u0131\u015fsa bile art\u0131\u015f\u0131n sembolik olabilece\u011fine ili\u015fkin beklenti yaratt\u0131. Ayn\u0131 s\u0131ralarda ABD Dolar\u0131n\u0131n di\u011fer alt\u0131 \u00fclkenin paras\u0131 kar\u015f\u0131s\u0131ndaki de\u011ferini g\u00f6steren DXY endeksinin y\u00fckseli\u015fi ve 93&#8217;\u00fc ge\u00e7mesi, ABD&#8217;de 10 y\u0131ll\u0131k faizlerin 3.06&#8217;ya gelmesi, do\u011fal olarak dolar\/TL kurun da 4.50&#8217;lere dayanmas\u0131na neden oldu. FITCH&#8217;den gelen &#8220;gev\u015fek para politikas\u0131 uyguluyorsunuz&#8221; mesaj\u0131 da dolar\u0131 art\u0131ran sebepler aras\u0131ndayd\u0131. Faizleri sert art\u0131rmak, asl\u0131nda tansiyonu y\u00fcksek hastaya acil tansiyon d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcc\u00fc ila\u00e7 vererek tansiyonu d\u00fc\u015f\u00fcrmeye benziyor. Yani tansiyonu yaratan ana sorunu \u00e7\u00f6zm\u00fcyoruz, ge\u00e7ici rahatlama sa\u011fl\u0131yoruz.\u00a0 Ana sorun Enflasyon ve t\u0131kan\u0131k damarlar olarak kar\u015f\u0131m\u0131zda duruyor. Bu y\u00fczden, \u015fimdi faizi sert art\u0131rsak bile en fazla 8-10 ay rahatlar\u0131z ama enflasyonu d\u00fc\u015f\u00fcrmedik\u00e7e, s\u00fcrekli olarak ayn\u0131 ilac\u0131 vermek zorunda kal\u0131r\u0131z.<\/p>\n<p><strong>SONU\u00c7<\/strong>: &#8220;Dolar ne olur sorusunun&#8221; cevab\u0131 MB&#8217;n\u0131n ne yapaca\u011f\u0131na ba\u011fl\u0131d\u0131r. Bence MB dolar\u0131 izleyecek ve kurdaki art\u0131\u015f \u00f6yle bir noktaya gelecek ki (nereye kadar \u00e7\u0131kabilece\u011fini tahmin etmek g\u00fc\u00e7), mecburen faizler art\u0131r\u0131lacak ya da bu yap\u0131lmazsa, Malezya&#8217;n\u0131n 1997&#8217;de Asya krizi patlak verdikten sonra uygulad\u0131\u011f\u0131 NEAC plan\u0131na benzer kapsaml\u0131 bir program\u0131n uygulamaya konulmas\u0131 da d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclebilir. Fakat se\u00e7im arefesinde bunu yapmak da \u00e7ok \u00e7ok riskli olur. \u00c7\u00fcnk\u00fc, sermaye hareketlerini k\u0131s\u0131tlaman\u0131z vs gibi sert \u00f6nlemler i\u00e7eriyor.\u00a0 Ba\u015fta petrol fiyatlar\u0131 ve di\u011fer emtialar\u0131n s\u00fcrekli de\u011fer kazand\u0131\u011f\u0131 bu ortamda, \u00f6n\u00fcm\u00fczdeki d\u00f6nemde sadece d\u00f6viz kuru art\u0131\u015f\u0131 nedeniyle enflasyona katk\u0131 yapmayaca\u011f\u0131z, ayn\u0131 zamanda d\u0131\u015far\u0131dan enflasyon da ithal etmeye ba\u015flayaca\u011f\u0131z. \u0130\u015fte bu y\u00fczden de acilen anti enflasyonist maliye ve para politikas\u0131na ihtiyac\u0131m\u0131z var. Bu politikalar \u00e7ok can yaksa da, haydi bizi ge\u00e7tik en az\u0131ndan \u00e7ocuklar\u0131m\u0131z\u0131n gelece\u011fini kurtar\u0131r.\u00a0FED&#8217;in faiz art\u0131rmak konusunda h\u0131zl\u0131 hareket etmesini beklemiyorum. \u00c7\u00fcnk\u00fc tavan yapm\u0131\u015f olan ABD bor\u00e7lar\u0131n\u0131, t\u00fcm d\u00fcnyaya y\u0131kman\u0131n en iyi yolu, k\u00fcresel bazda enflasyonun artmas\u0131na izin vermektir. Bu \u015fekilde, d\u00fcnyadaki her vatanda\u015f ABD&#8217;nin borcunu \u00f6demi\u015f olur. Biraz komplo oldu ama, ben FED&#8217;in yerinde olsam b\u00f6yle d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcrd\u00fcm.<\/p>\n<p><strong>NOT<\/strong>: Borsaya ili\u015fkin g\u00f6r\u00fc\u015flerimi di\u011fer yaz\u0131mda verece\u011fim.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"<p>Ekonomi ve Piyasalar yine g\u00fcndemin birinci maddesi durumunda. Bu hafta genel olarak \u0130stanbul d\u0131\u015f\u0131ndayd\u0131m ve d\u00fcn ak\u015fama do\u011fru d\u00f6nd\u00fcm. Seyahat ve toplant\u0131lar oldu\u011funda, piyasalar\u0131 sadece&hellip;<\/p>\n","protected":false},"author":102,"featured_media":0,"comment_status":"open","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_monsterinsights_skip_tracking":false,"_monsterinsights_sitenote_active":false,"_monsterinsights_sitenote_note":"","_monsterinsights_sitenote_category":0,"footnotes":""},"categories":[1],"tags":[769,1497,752,753,1496,715],"class_list":["post-54558","post","type-post","status-publish","format-standard","hentry","category-tumyazilar","tag-borsa-yorumlari-gunluk","tag-dolar-duser-mi","tag-dolar-tl-yorumu","tag-dolar-yorumlari","tag-dolar-yukselir-mi","tag-yasar-erdinc-yazilari"],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/54558","targetHints":{"allow":["GET"]}}],"collection":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/users\/102"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=54558"}],"version-history":[{"count":0,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/54558\/revisions"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=54558"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=54558"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=54558"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}