{"id":51980,"date":"2017-11-09T10:00:25","date_gmt":"2017-11-09T07:00:25","guid":{"rendered":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/?p=51980"},"modified":"2017-11-09T13:52:52","modified_gmt":"2017-11-09T10:52:52","slug":"spazm-ve-emboli-riski","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/i\/spazm-ve-emboli-riski\/","title":{"rendered":"Spazm ve Emboli Riski"},"content":{"rendered":"<p><em><strong>2001 krizinden sonra, d\u00fcnyadaki krizleri incelemeye ba\u015flam\u0131\u015ft\u0131m. Kafamda basit bir soru vard\u0131;\u00a0<\/strong><\/em><em><strong>&#8220;Bu kadar e\u011fitimli ve \u00f6nemli beyinler ekonomideki krizleri neden \u00f6nceden g\u00f6remiyorlard\u0131?&#8221;<\/strong><\/em><\/p><div class=\"bilge-yaziust\" style=\"margin-top: 10px;margin-bottom: 10px;\" id=\"bilge-1347739130\"><ins class=\"adsbygoogle\"\r\n     style=\"display:block\"\r\n     data-ad-client=\"ca-pub-7495567325667578\"\r\n     data-ad-slot=\"9580705384\"\r\n     data-ad-format=\"rectangle\"\r\n     data-full-width-responsive=\"true\"><\/ins>\r\n<script>\r\n(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});\r\n<\/script><\/div>\n<p>2001 y\u0131l\u0131ndan 2006 y\u0131l\u0131na kadar ara\u015ft\u0131rd\u0131m. D\u00fcnyada ya\u015fanm\u0131\u015f bir\u00e7ok krizi incelemeye ba\u015flad\u0131m. 42 ayr\u0131 krizin incelemesi bitti\u011finde, kafamdaki resim netle\u015fmeye ba\u015flam\u0131\u015ft\u0131. Bu s\u0131rada bir\u00e7ok ekonomistin yazd\u0131\u011f\u0131 makaleleri okuyordum ve hen\u00fcz daha hi\u00e7 kimse kendisini tan\u0131mazken, Nouriel Roubini&#8217;nin ve Sebatian Edwards&#8217;\u0131n makaleleri dikkatimi \u00e7ekmi\u015fti. Amerika&#8217;da b\u00fcy\u00fck bir kriz bekliyorlard\u0131.\u00a0 Makalelerin ayr\u0131nt\u0131lar\u0131na girdi\u011fimde ise ABD&#8217;deki mortgage sisteminin nas\u0131l i\u015fledi\u011fini anlad\u0131m. Burada tam bir ponzi oyunu vard\u0131 ve bir halka yerinden koptu\u011fu anda, sistem darmada\u011f\u0131n olacakt\u0131. \u0130\u015fte bu y\u00fczden 2006 y\u0131l\u0131n\u0131n Kas\u0131m ay\u0131nda bitirdi\u011fim &#8220;Para Harekat\u0131&#8221; isimli kitab\u0131mda ABD&#8217;de bir kriz \u00e7\u0131k\u0131yordu ve bu da mortgage sisteminden \u00e7\u0131k\u0131yordu (<a href=\"https:\/\/drive.google.com\/file\/d\/0B6yHGcqttGolUzZHbk1obWVJRGs\/view\" target=\"_blank\" rel=\"noopener nofollow external\" data-wpel-link=\"external\">Kitab\u0131m\u0131n PDF dosyas\u0131n\u0131 buradan indirebilirsiniz..<\/a>) O s\u0131rada haftal\u0131k para dergisinde k\u00f6\u015fe yaz\u0131yordum ve hem Roubini&#8217;nin hem de Sebastian Edwards&#8217;\u0131n g\u00f6r\u00fc\u015flerini 6 hafta arka arkaya bu dergide yazd\u0131m.<\/p>\n<p>13 Nisan 2008 tarihli para dergisindeki yaz\u0131m\u0131n ba\u015fl\u0131\u011f\u0131 &#8220;Yeni Y\u0131la Girerken Umutsuz Olmayal\u0131m&#8221; \u015feklindeydi. Sanki 2008 y\u0131l\u0131 bitmi\u015f ve 2009 y\u0131l\u0131n\u0131n ilk haftas\u0131 i\u00e7in yaz\u0131 yaz\u0131yormu\u015f gibi yapt\u0131m ve 2008&#8217;in Eyl\u00fcl&#8217;\u00fcnde t\u00fcm d\u00fcnyada patlayan b\u00fcy\u00fck krizin t\u00fcm \u00fclkeleri etkiledi\u011fini ama gelece\u011fe ili\u015fkin olarak &#8220;umutsuz olmayal\u0131m&#8221; demi\u015ftim. \u00c7ok iddial\u0131 bir yaz\u0131yd\u0131. Bu yaz\u0131y\u0131 yazmama sebep olan \u015fey ise, IMF&#8217;nin yay\u0131nlad\u0131\u011f\u0131 bir rapordu. Bu raporda ABD&#8217;de sub-prime mortgage&#8217;larda ayl\u0131k \u00f6demelerini yapamayanlar\u0131n say\u0131s\u0131n\u0131n 600 bine ula\u015ft\u0131\u011f\u0131 yaz\u0131yordu. Daha 3 ay \u00f6nce 300 bin olan say\u0131 600 bine f\u0131rlam\u0131\u015ft\u0131. Kendi kendime e\u011fer bu ivmeyle giderse zaten ponzi oyunu olan mortgage sisteminin en ge\u00e7 Eyl\u00fcl-Ekim ay\u0131nda \u00e7\u00f6kece\u011fini \u00f6ng\u00f6rmemdi. O s\u0131rada ABD ekonomisinde her \u015fey yolundayd\u0131 ve ekonomi b\u00fcy\u00fcyordu. ABD&#8217;de faizler %5.25 d\u00fczeyindeydi. Nitekim Eyl\u00fcl 2008&#8217;de mortgage sistemi \u00e7\u00f6kt\u00fc, Lehman Brothers batt\u0131 ve ABD&#8217;nin iki b\u00fcy\u00fck mortgage \u015firketi kamula\u015ft\u0131r\u0131lmak zorunda kal\u0131n\u0131rken, 1.4 trilyon dolarl\u0131k kurtarma paketi ile d\u00fcnya finans sistemi u\u00e7urumun e\u015fi\u011finden d\u00f6nd\u00fc.<\/p>\n<p>Ekonomilerde krizleri \u00f6nceden g\u00f6rebilir miyiz? sorusu \u00e7ok \u00f6nemli bir sorudur. Yukar\u0131daki paragraf\u0131 okuyan biri; &#8220;Adama bak, bir tane rapora bakm\u0131\u015f ve krizi tahmin etmi\u015f bu kadar kolay m\u0131?&#8221; diye d\u00fc\u015f\u00fcnebilir. Bu \u015fekilde d\u00fc\u015f\u00fcnmekte hakl\u0131d\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kaos Teorisini ve kaotik dinamikleri bilmez. KAOS teorisi krizler konusunda ufkumu a\u00e7an en \u00f6nemli teoridir. KAOS teorisine g\u00f6re, basit bir geli\u015fme, haber veya piyasa hareketi, \u00e7ok ciddi krizleri yaratabilir. KAOS teorisinde buna &#8220;kelebek etkisi&#8221; ad\u0131 veriliyor. Unutmay\u0131n\u0131z ki, finansal piyasalar kaotik dinamiklere sahiptir. Trendler \u00e7ok \u00f6nemsiz gibi g\u00f6r\u00fcnen bir geli\u015fme y\u00fcz\u00fcnden \u00e7ok k\u0131sa s\u00fcre i\u00e7inde terse d\u00f6nebilir. \u00d6rne\u011fin depremlerin dinamikleri de kaotiktir. Yer alt\u0131nda bir k\u00fc\u00e7\u00fck bir ta\u015f\u0131n yerinden oynamas\u0131 \u00e7ok b\u00fcy\u00fck bir depremi tetikleyebilir. Bildi\u011finiz \u00fczere, bir depremi \u00f6nceden tahmin etmek neredeyse imkans\u0131zd\u0131r. Bir\u00e7ok deprem uzman\u0131; &#8220;\u0130stanbul&#8217;da 30 y\u0131l i\u00e7inde b\u00fcy\u00fck bir deprem olaca\u011f\u0131n\u0131&#8221; s\u00f6yl\u00fcyorlar ama, zamanlama yapmak neredeyse imkans\u0131zd\u0131r.<\/p>\n<p>Ekonomilerin dinamikleri de kaotiktir. Bazen hi\u00e7 \u00f6nemsenmeyen veya \u00fcst\u00fcnk\u00f6r\u00fc ge\u00e7ilen bir geli\u015fme, krizleri tetikleyebilir. Bu konuda bir\u00e7ok kriz \u00f6rne\u011fini Para Harekat\u0131 isimli kitab\u0131mda anlat\u0131yorum. Bu kitap i\u00e7indeki en ilgin\u00e7 krizlerden biri Asya krizidir. Kriz \u00f6ncesinde yat\u0131r\u0131mlar ve b\u00fcy\u00fcme olduk\u00e7a y\u00fcksek. Kriz ge\u00e7iren Asya ekonomilerinin hi\u00e7 birinde b\u00fct\u00e7e a\u00e7\u0131\u011f\u0131 olmad\u0131\u011f\u0131 gibi b\u00fct\u00e7e fazlalar\u0131 var. Yani\u00a0 ekonomiler b\u00fcy\u00fcyor, yat\u0131r\u0131mlar GSYH&#8217;n\u0131n %40&#8217;\u0131ndan fazla ve hi\u00e7 s\u0131k\u0131nt\u0131 yok. Asya krizini tetikleyen \u015fey ise Tayland&#8217;da bir bankan\u0131n yurt d\u0131\u015f\u0131ndan alm\u0131\u015f oldu\u011fu krediyi \u00f6deyemeyip temerr\u00fcde d\u00fc\u015fmesiydi ve 1997&#8217;de Asya krizi patlak verdi. Ama 1995 y\u0131l\u0131nda Paul Krugman Asya&#8217;da bir kriz \u00e7\u0131kaca\u011f\u0131 uyar\u0131s\u0131nda bulunan bir makale yay\u0131nlam\u0131\u015ft\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc Asya ekonomilerindeki b\u00fcy\u00fcme morfinli balon bir b\u00fcy\u00fcmeydi. Ekonomiler b\u00fcy\u00fcrken, firmalar\u0131n verimlili\u011fi h\u0131zla d\u00fc\u015f\u00fcyordu. Paul Krugman uzun vadede b\u00fcy\u00fcmeyi sa\u011flayan temel unsurun \u0130\u015fg\u00fcc\u00fc+Sermaye verimlili\u011fi\u00a0 oldu\u011funu belirtiyor ve Asya ekonomilerinde bu verimlili\u011fin h\u0131zla a\u015fa\u011f\u0131 gitti\u011fini, dolay\u0131s\u0131yla y\u00fcksek b\u00fcy\u00fcme oranlar\u0131n\u0131 h\u0131zla d\u00fc\u015fece\u011fini s\u00f6yl\u00fcyordu. Nitekim 1997&#8217;de bunlar oldu ve Krugman Nobel \u00f6d\u00fcl\u00fc ald\u0131.<\/p>\n<p>\u015eimdi &#8220;t\u00fcm bunlar\u0131 neden anlatt\u0131n?&#8221; diye sorabilirsiniz. Hem kitab\u0131mda hem de yaz\u0131lar\u0131mda ayr\u0131nt\u0131l\u0131 anlatm\u0131\u015ft\u0131m. Dolar ve faiz, ekonominin\u00a0 b\u00fcy\u00fck ve k\u00fc\u00e7\u00fck tansiyonudur. Enflasyon ise v\u00fccudun ate\u015fini g\u00f6sterir. A\u015fa\u011f\u0131daki iki grafik g\u00f6sterge faizi (soldaki) ile 10 y\u0131ll\u0131k tahvillerin faizini (sa\u011fdaki) g\u00f6steriyor. G\u00f6sterge faiz 2010 y\u0131l\u0131ndan beri g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc t\u00fcm zirveleri ge\u00e7ti. 10 y\u0131ll\u0131klar i\u00e7in 2012&#8217;den beri veri var ve burada da tarihi rekorlar k\u0131r\u0131ld\u0131. 2 y\u0131ll\u0131k g\u00f6sterge faiz 13.62 seviyesine gelirken, 10 y\u0131ll\u0131k faizler de 12.33 seviyesine oturdu.<\/p>\n<p><a href=\"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2017\/11\/TAHVIL-9-Kasim-2017.png\" data-wpel-link=\"internal\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" class=\"size-full wp-image-51983 aligncenter\" src=\"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2017\/11\/TAHVIL-9-Kasim-2017.png\" alt=\"\" width=\"353\" height=\"248\" srcset=\"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2017\/11\/TAHVIL-9-Kasim-2017.png 353w, https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2017\/11\/TAHVIL-9-Kasim-2017-300x211.png 300w\" sizes=\"auto, (max-width: 353px) 100vw, 353px\" \/><\/a><a href=\"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2017\/11\/TAHVILUV-9-Kasim-2017.png\" data-wpel-link=\"internal\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" class=\"size-full wp-image-51984 aligncenter\" src=\"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2017\/11\/TAHVILUV-9-Kasim-2017.png\" alt=\"\" width=\"353\" height=\"248\" srcset=\"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2017\/11\/TAHVILUV-9-Kasim-2017.png 353w, https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-content\/uploads\/2017\/11\/TAHVILUV-9-Kasim-2017-300x211.png 300w\" sizes=\"auto, (max-width: 353px) 100vw, 353px\" \/><\/a><\/p>\n<p>Ekonomi y\u00f6netimi bilmeli ki, v\u00fccudun ate\u015fi artarken hem faizler hem de kurlar birlikte art\u0131yor.\u00a0 Bunlar \u00f6nemli sinyallerdir. Eminim \u015fu an bunlar\u0131 \u00f6nemsemeyecek ve ge\u00e7ici oldu\u011funu s\u00f6yleyeceklerdir, fakat krizler konusunda bilgisi ve tecr\u00fcbesi olan, ayn\u0131 zamanda bu \u00fclkenin vergileri ile yurt d\u0131\u015f\u0131nda ekonomi\u00a0 doktoras\u0131 yapm\u0131\u015f biri olarak bunu yazmak benim vatanda\u015fl\u0131k g\u00f6revimdir. Bunlar 2 tane basit grafik ve\u00a0 ge\u00e7ici etkiler de\u011fil. Hastay\u0131 hemen doktora g\u00f6t\u00fcrmelisiniz, aksi halde spazm olas\u0131l\u0131\u011f\u0131 ve emboli atma riski var. (<strong>NOT<\/strong>: Dolar, Borsa ve Piyasalara ili\u015fkin yaz\u0131m\u0131 saat 11:30 civar\u0131 okuyabilirsiniz.)<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"<p>2001 krizinden sonra, d\u00fcnyadaki krizleri incelemeye ba\u015flam\u0131\u015ft\u0131m. Kafamda basit bir soru vard\u0131;\u00a0&#8220;Bu kadar e\u011fitimli ve \u00f6nemli beyinler ekonomideki krizleri neden \u00f6nceden g\u00f6remiyorlard\u0131?&#8221; 2001 y\u0131l\u0131ndan 2006&hellip;<\/p>\n","protected":false},"author":102,"featured_media":0,"comment_status":"open","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_monsterinsights_skip_tracking":false,"_monsterinsights_sitenote_active":false,"_monsterinsights_sitenote_note":"","_monsterinsights_sitenote_category":0,"footnotes":""},"categories":[1],"tags":[739,1507,1464,1465,769,1497,752,753,1496,715],"class_list":["post-51980","post","type-post","status-publish","format-standard","hentry","category-tumyazilar","tag-altin-uzman-yorumlari","tag-altin-yukselir-mi","tag-borsa-tahminleri","tag-borsa-tuyolari","tag-borsa-yorumlari-gunluk","tag-dolar-duser-mi","tag-dolar-tl-yorumu","tag-dolar-yorumlari","tag-dolar-yukselir-mi","tag-yasar-erdinc-yazilari"],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/51980","targetHints":{"allow":["GET"]}}],"collection":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/users\/102"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=51980"}],"version-history":[{"count":0,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/51980\/revisions"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=51980"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=51980"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=51980"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}