{"id":4415,"date":"2011-08-24T11:00:57","date_gmt":"2011-08-24T08:00:57","guid":{"rendered":"http:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/?p=4415"},"modified":"2011-08-24T11:09:20","modified_gmt":"2011-08-24T08:09:20","slug":"nasil-oluyor-da-oluyor-finansal-krizler-2","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/i\/nasil-oluyor-da-oluyor-finansal-krizler-2\/","title":{"rendered":"Nas\u0131l Oluyor da Oluyor? Finansal Krizler -2"},"content":{"rendered":"<p>Araya ba\u015fka yaz\u0131lar girdi. Bu ay\u0131n ilk yaz\u0131s\u0131nda kald\u0131\u011f\u0131m yerden &#8216;Nas\u0131l oluyor da oluyor?&#8217; dizisine devam ediyorum: &#8216;Finansal kriz&#8217; b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn ikincisinde s\u0131ra bug\u00fcn. Krizlerin nas\u0131l ve neden \u00e7\u0131kt\u0131klar\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131klamay\u0131 ama\u00e7layan ilk \u00e7al\u0131\u015fmalar, mevcut d\u00f6viz kuru rejimi ile uyu\u015fmayan bir para politikas\u0131 uyguland\u0131\u011f\u0131nda ortaya \u00e7\u0131kabilecek krizler \u00fczerine. Sabit ya da art\u0131\u015f h\u0131z\u0131 sabit d\u00f6viz kuru rejimleri inceleniyor. Para politikas\u0131n\u0131n bu rejimlerle uyumsuz olmas\u0131n\u0131n ana nedeni gev\u015fek maliye politikas\u0131. B\u00fct\u00e7e y\u00fcksek d\u00fczeylerde a\u00e7\u0131k veriyor ve bu a\u00e7\u0131\u011f\u0131n finansman\u0131 para bas\u0131larak ger\u00e7ekle\u015ftiriliyor.<\/p><div class=\"bilge-yaziust\" style=\"margin-top: 10px;margin-bottom: 10px;\" id=\"bilge-4241507792\"><ins class=\"adsbygoogle\"\r\n     style=\"display:block\"\r\n     data-ad-client=\"ca-pub-7495567325667578\"\r\n     data-ad-slot=\"9580705384\"\r\n     data-ad-format=\"rectangle\"\r\n     data-full-width-responsive=\"true\"><\/ins>\r\n<script>\r\n(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});\r\n<\/script><\/div>\n<p>Bu gidi\u015fat\u0131n hayra alamet olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6ren ekonomik birimler d\u00f6viz taleplerini art\u0131r\u0131yorlar. Merkez bankas\u0131 d\u00f6viz kurunu ilan edilen d\u00fczeyde tutabilmek i\u00e7in bu talebi kar\u015f\u0131lamak, yani d\u00f6viz satmak zorunda kal\u0131yor. D\u00f6viz rezervleri erimeye ba\u015fl\u0131yor. Rezerv d\u00fczeyi bir e\u015fik alt de\u011fere inince de sabit d\u00f6viz kuru rejimi kendili\u011finden \u00e7\u00f6kmesi ka\u00e7\u0131n\u0131lmazla\u015f\u0131yor.<\/p>\n<p>Ancak b\u00f6yle bir ekonomide \u00e7\u00f6k\u00fc\u015f \u00e7ok daha \u00f6nceden ger\u00e7ekle\u015fiyor. Zira mevcut sistemin ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz sonunu fark eden spek\u00fclat\u00f6rler, ellerindeki yerli para cinsinden mali varl\u0131klar\u0131n yabanc\u0131 para kar\u015f\u0131s\u0131nda de\u011fersiz bir pa\u00e7avra haline d\u00fc\u015fmesini engellemek i\u00e7in, \u00e7ok \u00f6nceden d\u00f6vize h\u00fccum ediyorlar: Yerli para cinsinden mali varl\u0131klar\u0131n\u0131 d\u00f6vize \u00e7evirmek i\u00e7in yar\u0131\u015f\u0131yorlar. D\u00f6viz rezervleri do\u011fal \u00e7\u00f6k\u00fc\u015f zaman\u0131ndan \u00e7ok \u00f6nce eriyor. B\u00f6ylelikle d\u00f6viz kuru rejimi \u00e7ok \u00f6nceden \u00e7\u00f6km\u00fc\u015f oluyor.\u00a0 D\u00f6viz kuru s\u0131\u00e7r\u0131yor. Arada faizi de art\u0131rarak kur rejimini na\u00e7ar korumaya kalkt\u0131ysa merkez bankas\u0131, muhtemelen faizler de y\u00fckseliyor.<\/p>\n<p>Dikkat ederseniz bu t\u00fcr bir krizde \u00f6nce faiz ve kur s\u0131\u00e7ray\u0131p merkez bankas\u0131n\u0131n d\u00f6viz rezervleri eriyor. \u00dcretim ve i\u015fsizlik d\u00fczeyine ne olaca\u011f\u0131 ise ko\u015fullara ba\u011fl\u0131. Ekonomide ba\u015fka bir bozukluk yoksa artan d\u00f6viz kuru ihracat\u0131n artmas\u0131na yol a\u00e7arak \u00fcretimi art\u0131rabilir de. Dolay\u0131s\u0131yla, bu dizinin ilk yaz\u0131s\u0131nda verdi\u011fim finansal kriz tan\u0131m\u0131na uymuyor bu t\u00fcr bir kriz. \u0130ktisat yaz\u0131n\u0131nda bu t\u00fcr modellere &#8216;birinci ku\u015fak kriz modelleri&#8217; deniliyor.<\/p>\n<p>Bu modeller 1990&#8217;lardan bu yana ya\u015fanan krizleri a\u00e7\u0131klamakta hi\u00e7 yeterli de\u011filler. 1992&#8217;de Avrupa Para Sistemi&#8217;nin D\u00f6viz Kuru Mekanizmas\u0131&#8217;n\u0131n g\u00f6zden ge\u00e7irilmesine yol a\u00e7an bir kriz ya\u015fand\u0131. 1997 ortas\u0131nda Tayland&#8217;da ba\u015flayan kriz Kore, Endonezya, Malezya ve Filipinler&#8217;e s\u0131\u00e7rad\u0131. Bu \u00fclkelerin \u00e7o\u011funda kriz \u00f6ncesi b\u00fct\u00e7e a\u00e7\u0131\u011f\u0131 yok. Dolay\u0131s\u0131yla ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz sonucu, yani \u00e7\u00f6k\u00fc\u015f\u00fc yaratan para bas\u0131m\u0131 da yok. \u00dcstelik krizle birlikte bu \u00fclkelerde \u00f6nemli \u00fcretim ve istihdam kay\u0131plar\u0131 olu\u015fuyor. Bu modeller bu kay\u0131plar\u0131 da a\u00e7\u0131klayam\u0131yor.<\/p>\n<p>1992&#8217;de ya\u015fananlar yeni a\u00e7\u0131klama bi\u00e7imlerinin geli\u015fmesine yol a\u00e7\u0131yor ve &#8216;ikinci ku\u015fak modeller&#8217; ortaya \u00e7\u0131k\u0131yor. Ekonomilerde, birinci ku\u015fak modellerde oldu\u011fu gibi her \u015feyin ya &#8216;siyah&#8217; ya da &#8216;beyaz&#8217; olmas\u0131 gerekmiyor kriz \u00e7\u0131kmas\u0131 i\u00e7in. Baz\u0131 &#8216;gri&#8217; alanlar olmas\u0131 yeterli. Bu gri alanlar, spek\u00fclat\u00f6rlerin ellerindeki yerli para cinsinden mali varl\u0131klar\u0131 d\u00f6vize \u00e7evirmek \u00fczere d\u00f6vize h\u00fccum etmeleri halinde, merkez bankalar\u0131n\u0131n faiz haddini y\u00fckseltmelerini engelliyor. Spek\u00fclat\u00f6rler de bu zay\u0131fl\u0131\u011f\u0131n fark\u0131ndalar. Ana tema bu. Spek\u00fclatif h\u00fccum olmasa (mesela Soros 1992 yaz\u0131nda \u0130ngiliz Sterlini&#8217;ne kar\u015f\u0131 atak ba\u015flatmasa) ekonomideki bu gri alan\u0131n beyaza d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclmesi i\u00e7in gerekli \u00f6nlemleri alacak vakit olacak. Bu anlamda do\u011fal \u00e7\u00f6k\u00fc\u015f yok bu modellerde.<\/p>\n<p>Spek\u00fclat\u00f6rlerin sistemin zay\u0131f taraf\u0131n\u0131n fark\u0131nda olduklar\u0131n\u0131 belirttim az \u00f6nce. Yeteri kadar kapsaml\u0131 bir atak ba\u015flat\u0131rlarsa merkez bankalar\u0131n\u0131n gerekli \u00f6nlemleri alamayaca\u011f\u0131n\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyorlar. Rakipleri olan spek\u00fclat\u00f6rlerin de ayn\u0131 de\u011ferlendirmeleri yapt\u0131klar\u0131n\u0131 biliyorlar. Bu durumda \u00f6yle bir &#8216;an&#8217; geliyor ki spek\u00fclat\u00f6rler d\u00f6vize h\u00fccum ediyorlar. E\u011fer ger\u00e7ekten o \u00fclkenin merkez bankas\u0131 kur rejimini korumak yolunu se\u00e7mez ve savunmaya ge\u00e7mezse, spek\u00fclat\u00f6rlerin bekleyi\u015fleri do\u011frulanm\u0131\u015f oluyor. Kur ya deval\u00fcasyonla y\u00fckseliyor, ya da piyasada dalgalanmaya b\u0131rak\u0131l\u0131yor. Sonu\u00e7ta spek\u00fclat\u00f6rler d\u00fc\u015f\u00fck kurdan ellerindeki yerli paray\u0131 d\u00f6vize \u00e7evirmi\u015f oluyorlar. Kur y\u00fckseldi\u011fi i\u00e7in de k\u00e2r elde ediyorlar.<\/p>\n<p>Bu modellerin de zay\u0131f taraflar\u0131 var. Dizinin bir sonraki yaz\u0131s\u0131nda bu zay\u0131f taraflar\u0131 ele al\u0131p daha sonra geli\u015ftirilen a\u00e7\u0131klama bi\u00e7imlerine de\u011finece\u011fim. Bir de merakl\u0131lar\u0131 i\u00e7in &#8216;gecikmi\u015f bir rekl\u00e2m&#8217; yapay\u0131m: Daha derin bir inceleme isteyenler Nisan 2011&#8217;de yeniden d\u00fczenlenmi\u015f \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bask\u0131s\u0131 \u00e7\u0131kan kitab\u0131ma bakabilirler (Finansal Krizler ve T\u00fcrkiye, Do\u011fan Kitap).<\/p><div class=\"bilge-content-1\" style=\"margin-top: 10px;margin-bottom: 10px;\" id=\"bilge-2958260384\"><ins class=\"adsbygoogle\"\r\n     style=\"display:block\"\r\n     data-ad-client=\"ca-pub-7495567325667578\"\r\n     data-ad-slot=\"3167340272\"\r\n     data-ad-format=\"rectangle\"\r\n     data-full-width-responsive=\"true\"><\/ins>\r\n<script>\r\n(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});\r\n<\/script><\/div>\n<p>kaynak<\/p>\n<p><a href=\"http:\/\/www.dunya.com\/fatih-%C3%B6zatay_85_0_yazar.html\" data-wpel-link=\"external\" target=\"_blank\" rel=\"nofollow external noopener\">http:\/\/www.dunya.com\/fatih-%C3%B6zatay_85_0_yazar.html<\/a><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"<p>Araya ba\u015fka yaz\u0131lar girdi. Bu ay\u0131n ilk yaz\u0131s\u0131nda kald\u0131\u011f\u0131m yerden &#8216;Nas\u0131l oluyor da oluyor?&#8217; dizisine devam ediyorum: &#8216;Finansal kriz&#8217; b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn ikincisinde s\u0131ra bug\u00fcn. Krizlerin nas\u0131l&hellip;<\/p>\n","protected":false},"author":16,"featured_media":894,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_monsterinsights_skip_tracking":false,"_monsterinsights_sitenote_active":false,"_monsterinsights_sitenote_note":"","_monsterinsights_sitenote_category":0,"footnotes":""},"categories":[1],"tags":[],"class_list":["post-4415","post","type-post","status-publish","format-standard","has-post-thumbnail","hentry","category-tumyazilar"],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/4415","targetHints":{"allow":["GET"]}}],"collection":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/users\/16"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=4415"}],"version-history":[{"count":0,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/4415\/revisions"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/media\/894"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=4415"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=4415"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.bilgeyatirimci.com\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=4415"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}