D\u00fcn \u015fubat d\u00f6nemine ili\u015fkin i\u015fsizlik oranlar\u0131n\u0131, ge\u00e7en hafta da mart ay\u0131na ili\u015fkin sanayi \u00fcretimini \u00f6\u011frendik. Bir s\u00fcredir ham verilerin yan\u0131 s\u0131ra mevsim ve takvim etkisinden ar\u0131nd\u0131r\u0131lm\u0131\u015f veriler de yay\u0131nlan\u0131yor. B\u00f6ylelikle bir d\u00f6nem \u00f6ncesine k\u0131yasa herhangi bir verideki de\u011fi\u015fimin ne kadar\u0131n\u0131n iktisadi nedenlerden kaynakland\u0131\u011f\u0131n\u0131 \u00f6\u011frenebiliyoruz.
\nDe\u011ferlendirmeye ge\u00e7meden \u00f6ne Merkez Bankas\u0131’n\u0131n (TCMB) mevsim ve takvim etkisinden ar\u0131nd\u0131r\u0131lm\u0131\u015f verilere ili\u015fkin \u00f6nemli bir uyar\u0131s\u0131na dikkatinizi \u00e7ekmek istiyorum. Mevsim ve takvim etkisinden ar\u0131nd\u0131rmak i\u00e7in, ham veriler bir filtreden ge\u00e7iriliyor. Ar\u0131nd\u0131r\u0131lm\u0131\u015f veriyi elde etmek i\u00e7in tek tip bir filtre yok. Farkl\u0131 filtreler kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda fark\u0131 sonu\u00e7lar elde etmek m\u00fcmk\u00fcn. Sorun \u015fu ki hangi filtreyi kullanaca\u011f\u0131m\u0131z\u0131 bilmiyoruz. Genel kabul g\u00f6ren baz\u0131 filtrelerle \u00e7al\u0131\u015f\u0131yoruz. Diyelim ki tek bir filtrede anla\u015ft\u0131k, bu sefer TCMB’nin son enflasyon raporunda incelenen sorun ortaya \u00e7\u0131k\u0131yor. Bu sorun raporun elli yedinci sayfas\u0131ndaki kutuda ele al\u0131n\u0131yor. Ar\u0131nd\u0131rma i\u015flemi i\u00e7in kullan\u0131lan veri d\u00f6neminde yap\u0131lan ufak bir de\u011fi\u015fiklik bile, olduk\u00e7a farkl\u0131 sonu\u00e7lara yol a\u00e7abiliyor oradaki analize g\u00f6re. Mesela mevcut resmi ar\u0131nd\u0131r\u0131lm\u0131\u015f verilere g\u00f6re, bir d\u00f6nem \u00f6ncesine k\u0131yasla son d\u00f6rt \u00e7eyrektir b\u00fcy\u00fcme oran\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcyor. Oysa ar\u0131nd\u0131rmada kullan\u0131lan veri d\u00f6neminin ba\u015f\u0131ndan az\u0131c\u0131k k\u0131rp\u0131nca, d\u00f6nemsel b\u00fcy\u00fcme oran\u0131n\u0131n 2011’in ikinci \u00e7eyre\u011finde dibe vurdu\u011fu, ondan sonra da y\u00fckselmeye ba\u015flad\u0131\u011f\u0131 ‘saptan\u0131yor’!
\nBu uyar\u0131y\u0131 da dikkate alarak i\u015fsizlik verilerine iki farkl\u0131 pencereden bakay\u0131m. \u0130\u015fsizlik oran\u0131na ili\u015fkin kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131r\u0131labilir veriler Ocak 2005 – \u015eubat 2012 d\u00f6nemi i\u00e7in var. T\u00fcm bu d\u00f6nemin \u015fubat ay\u0131 verileri kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131r\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda ortaya olduk\u00e7a olumlu bir sonu\u00e7 \u00e7\u0131k\u0131yor. En d\u00fc\u015f\u00fck i\u015fsizlik oran\u0131 2012’deki: Y\u00fczde 10.4. Bundan sonraki en d\u00fc\u015f\u00fck de\u011fer ise 2011’de ger\u00e7ekle\u015fmi\u015f: Y\u00fczde 11.5.
\nAncak \u015eubat 2012’de i\u015fg\u00fcc\u00fcne kat\u0131l\u0131mda \u015eubat 2011’e k\u0131yasla d\u00fc\u015f\u00fc\u015f var. \u0130\u015fg\u00fcc\u00fcne kat\u0131l\u0131m oran\u0131 bir y\u0131l \u00f6nceki d\u00fczeyinde olsayd\u0131, \u015eubat 2012’deki i\u015fsizlik oran\u0131 daha y\u00fcksek olacakt\u0131. Ne kadar y\u00fcksek? Hesaplama, bu durumda her iki i\u015fsizlik oran\u0131n\u0131n farkl\u0131 olmayaca\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6steriyor. Zaten her iki d\u00f6nemin istihdam oranlar\u0131n\u0131n e\u015fit olmas\u0131 da ayn\u0131 olguya i\u015faret ediyor. Yine de bir y\u0131l \u00f6ncesinin \u015fubat ay\u0131ndaki i\u015fsizlik oran\u0131n\u0131n kendinden \u00f6nceki \u015fubatlar\u0131n hepsinden d\u00fc\u015f\u00fck oldu\u011fu dikkate al\u0131nd\u0131\u011f\u0131nda, durumun olumlu oldu\u011fu belirtilebilir. \u0130kinci pencere ise mevsim etkisinden ar\u0131nd\u0131r\u0131lm\u0131\u015f veriler i\u00e7in. Bu pencereden bak\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda, i\u015fsizlik oran\u0131n\u0131n son d\u00f6rt ayda pek de de\u011fi\u015fmedi\u011fi ve y\u00fczde 9 d\u00fczeyinde seyretti\u011fi ortaya \u00e7\u0131k\u0131yor.
\nSanayi \u00fcretimindeki geli\u015fmeleri ise TCMB’nin uyar\u0131s\u0131n\u0131 dikkate alarak sadece bir y\u0131l \u00f6ncesinin ayn\u0131 d\u00f6nemine k\u0131yasla de\u011ferlendirece\u011fim. Ayl\u0131k oynamalardan kurtulmak i\u00e7in de \u00fc\u00e7er ayl\u0131k ortalamalara bak\u0131nca, \u00fc\u00e7er ayl\u0131k \u00fcretimlerin bir y\u0131l \u00f6ncesinin ayn\u0131 d\u00f6nemine g\u00f6re art\u0131\u015f h\u0131z\u0131, 2011’in ba\u015f\u0131ndan bu yana d\u00fc\u015f\u00fcyor: S\u0131ras\u0131yla, y\u00fczde 14.4, 8, 7.6, 6.5 ve 2.8.
\nHem istihdam verileri hem de sanayi \u00fcretimi verileri ‘yumu\u015fak ini\u015f’ senaryosu ile uyumlular. Ancak bu veriler y\u0131l\u0131n ilk \u00fc\u00e7 ay\u0131na aitler. Peki, daha g\u00fcncel veriler neler s\u00f6yl\u00fcyor?<\/p>