Bana \u201cse\u00e7imde ortaya \u00e7\u0131kan tablo \u00e7er\u00e7evesinde para politikas\u0131 nas\u0131l \u015fekillenecek?\u201d sorusuna yan\u0131t aramak g\u00f6revi d\u00fc\u015ft\u00fc. Analizi iki ayr\u0131 d\u00fczlemde yapmak yararl\u0131 olacak: K\u0131sa d\u00f6nem ve uzun d\u00f6nem. K\u0131sa d\u00f6nemle i\u015fe ba\u015flayay\u0131m.
\nZay\u0131f halkam\u0131z, rekor d\u00fczeye \u00e7\u0131kan cari a\u00e7\u0131\u011f\u0131n k\u0131sa vadeli sermaye giri\u015fleriyle finanse edilmesi. \u00dc\u00e7 geli\u015fmeye kar\u015f\u0131 T\u00fcrkiye ekonomisini son derece duyarl\u0131 k\u0131l\u0131yor: Birincisi, Ortado\u011fu. \u0130kincisi, geli\u015fmi\u015f \u00fclkelerin para politikas\u0131. \u00dc\u00e7\u00fcnc\u00fcs\u00fc, Avrupa Birli\u011fi\u2019nde (AB) bir t\u00fcrl\u00fc \u00e7\u00f6z\u00fclmeyen sorunlar.
\nOrtado\u011fu\u2019nun nas\u0131l \u015fekillenece\u011fi hakk\u0131ndaki belirsizli\u011fin, k\u00fcresel risk alma i\u015ftah\u0131 pek de\u011fi\u015fmeden, T\u00fcrkiye\u2019ye y\u00f6nelik risk alg\u0131s\u0131n\u0131 artt\u0131rma tehlikesi var. Para politikas\u0131 a\u00e7\u0131s\u0131ndan FED\u2019in etrafa bol kep\u00e7e sa\u00e7t\u0131\u011f\u0131 paray\u0131 ne zaman ve hangi h\u0131zda geri \u00e7ekece\u011fi, faiz haddini ne zaman artt\u0131rmaya ba\u015flayaca\u011f\u0131, art\u0131\u015f d\u00f6neminin ne kadar s\u00fcrece\u011fi ve ilk art\u0131\u015flar\u0131n hangi \u015fiddette olaca\u011f\u0131 \u00f6zellikle \u00f6nemli. FED\u2019den gelen a\u00e7\u0131klamalar bu d\u00f6nemin 2011\u2019de ba\u015flamayaca\u011f\u0131 sinyalini veriyor. ABD ekonomisi beklenenden yava\u015f toparlan\u0131yor. ABD\u2019nin yeni bir krize s\u00fcr\u00fcklenebilece\u011fi kehanetinde bulunanlar da var. Bu kehaneti bir tarafa b\u0131rak\u0131rsam, 2011 i\u00e7inde FED\u2019den daha s\u0131k\u0131 bir para politikas\u0131 uygulamas\u0131 beklenmedi\u011fine g\u00f6re, T\u00fcrkiye\u2019de ekonomi politikas\u0131n\u0131 tasarlayanlar ve uygulayanlar rahat bir nefes alabilirler. Bu birikmi\u015f sorunlar\u0131 \u00e7\u00f6zmeye y\u00f6nelik politikalar\u0131 devreye sokmak i\u00e7in zamanlar\u0131 olacak anlam\u0131na geliyor.
\nK\u0131sa d\u00f6nemde en b\u00fcy\u00fck risk \u015fu: AB\u2019nin \u00e7evre \u00fclkelerindeki sorunlar\u0131n merkeze de ta\u015f\u0131narak, t\u00fcm AB finansal sisteminin sars\u0131nt\u0131 ge\u00e7irmesi olas\u0131l\u0131\u011f\u0131. FED\u2019in olas\u0131 politikas\u0131na ili\u015fkin belirsizli\u011fe k\u0131yasla AB\u2019ye ili\u015fkin belirsizlik \u00e7ok daha fazla.
\nDikkat ederseniz, Ortado\u011fu riski, k\u00fcresel risk alg\u0131lamas\u0131ndan \u00f6nce T\u00fcrkiye\u2019ye ili\u015fkin risk alg\u0131lamas\u0131n\u0131 etkileyecek bir risk. Di\u011fer ikisinin ise do\u011frudan k\u00fcresel risk alma i\u015ftah\u0131n\u0131 azaltarak T\u00fcrkiye\u2019yi etkileme potansiyelleri var. Son iki riskin ger\u00e7ekle\u015fmesi durumunda, \u00f6ncelikle y\u00fckselen piyasa ekonomilerinin zay\u0131f halkalar\u0131ndan d\u00f6viz \u00e7\u0131k\u0131\u015f\u0131 olur. T\u00fcrkiye\u2019nin neden zay\u0131f halka konumunda oldu\u011funu yukar\u0131da belirttim. Ortado\u011fu\u2019daki geli\u015fmeler ise bunun \u00fczerine tuz biber eker.
\nK\u0131sa d\u00f6nemdeki ekonomi ve para politikas\u0131 ne olmal\u0131 bu durumda? Se\u00e7imden ister anayasay\u0131 de\u011fi\u015ftirecek kuvvetli bir AKP \u00e7o\u011funlu\u011fu, ister ancak Meclis\u2019te uzla\u015fmayla anayasa de\u011fi\u015fikli\u011fine izin verecek bir yap\u0131, isterse de koalisyon h\u00fck\u00fcmeti \u00e7\u0131ksayd\u0131 bu \u00fc\u00e7 olas\u0131 geli\u015fmeye kar\u015f\u0131 \u015fu \u00f6nlemler al\u0131nacakt\u0131: Maliye politikas\u0131 s\u0131k\u0131la\u015ft\u0131r\u0131lacakt\u0131. BDDK da devreye girerek kredi art\u0131\u015f h\u0131z\u0131n\u0131 frenleme \u00f6nlemleri alacakt\u0131. Bu iki \u00f6nemli destekle, 2010\u2019un ikinci yar\u0131s\u0131ndan itibaren uygulanan para politikas\u0131 daha al\u0131\u015f\u0131lageldik bir para politikas\u0131na b\u0131rakacakt\u0131 yerini. Akl\u0131n yolu biridir; bunlar\u0131n yap\u0131laca\u011f\u0131n\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyorum. K\u0131sa vadeli sermaye giri\u015flerine kar\u015f\u0131, yap\u0131labilecek bir \u015fey daha var: Engellemek \u00fczere \u00e7e\u015fitli vergiler koymak. Bunu AKP iktidarlar\u0131 kategorik olarak reddettiler bug\u00fcne kadar. Se\u00e7imden \u00e7\u0131kan sonu\u00e7, bu t\u00fcr bir \u00f6nlemin devreye girmesi olas\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131n \u00e7ok az oldu\u011funu g\u00f6steriyor.
\nUzun vadeye, yani T\u00fcrkiye\u2019nin yap\u0131sal sorunlar\u0131na gelince. S\u00fcrd\u00fcr\u00fclebilir b\u00fcy\u00fcme h\u0131z\u0131m\u0131z d\u00fc\u015f\u00fck bir d\u00fczeyde. B\u00fcy\u00fcme h\u0131z\u0131m\u0131z\u0131 bunun \u00fczerine \u00e7\u0131kard\u0131\u011f\u0131m\u0131z d\u00f6nemlerde sorunlar pe\u015fi s\u0131ra s\u00f6k\u00fcn ediyorlar. \u00d6zellikle de y\u00fcksek cari a\u00e7\u0131k sorunu boy g\u00f6steriyor. Y\u00fcksek b\u00fcy\u00fcme h\u0131z\u0131n\u0131 finanse edecek kaynaklar\u0131 yaratam\u0131yoruz. Ba\u015fkalar\u0131n\u0131n kaynaklar\u0131na ba\u015fvurmak (bor\u00e7 almak) zorunda kal\u0131yoruz. AKP\u2019nin bug\u00fcne kadar bu temel sorunlar\u0131n \u00e7\u00f6z\u00fcm\u00fc i\u00e7in bir \u015fey yapt\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6ylemek zor. Ge\u00e7mi\u015f performans, e\u011fer gelece\u011fin aynas\u0131 ise -ki umar\u0131m \u00f6yle de\u011fildir-, \u00f6n\u00fcm\u00fczdeki d\u00f6nemde de yap\u0131sal sorunlar\u0131n \u00e7\u00f6z\u00fcm\u00fcne ili\u015fkin pek bir \u015fey beklememek gerekiyor. Kald\u0131 ki, se\u00e7im \u00f6ncesi AKP\u2019den \u00e7o\u011funlukla altyap\u0131 projelerine ili\u015fkin vaatler duyduk. Oysa o projeleri ger\u00e7ekle\u015ftirmek i\u00e7in kaynak gerekiyor. T\u00fcrkiye bu kayna\u011f\u0131n \u00f6nemli bir k\u0131sm\u0131n\u0131 kendi i\u00e7inden \u00e7\u0131karabilir. Ger\u00e7ekle\u015ftirmesi zor, ama yap\u0131lmayacak bir \u015fey de\u011fil. Oysa sayd\u0131\u011f\u0131m iki nedenle -se\u00e7im \u00f6ncesindeki vaatler ve ge\u00e7mi\u015f performans- bu t\u00fcr reformlar g\u00fcndeme gelmeyecek gibi. Sonu\u00e7 \u015fu: Y\u00fczde 4.5-5 dolaylar\u0131nda ve d\u0131\u015f kredi ko\u015fullar\u0131na \u00e7ok duyarl\u0131 bir ortalama b\u00fcy\u00fcme h\u0131z\u0131. Se\u00e7im sonras\u0131nda g\u00f6rece s\u0131k\u0131la\u015ft\u0131r\u0131lan, se\u00e7imlere do\u011fru ise g\u00f6rece gev\u015fetilen bir maliye politikas\u0131. Her cephede sava\u015fmaya \u00e7al\u0131\u015fan bir para politikas\u0131. Stat\u00fcko ise devam ediyor; yani, geli\u015fmi\u015f \u00fclkelerle aram\u0131zdaki gelir farkl\u0131l\u0131\u011f\u0131 s\u00fcrecek: Eski hamam eski tas.<\/p>