T\u00fcrkiye’de, cari i\u015flemler a\u00e7\u0131\u011f\u0131na eskiden sadece d\u00f6viz kuru a\u00e7\u0131s\u0131ndan bak\u0131l\u0131rd\u0131. Cari a\u00e7\u0131\u011f\u0131 d\u00fczeltmenin tek yolunun liraya de\u011fer kaybettirmek oldu\u011fu vurgulan\u0131rd\u0131. Son zamanlarda bu tek y\u00f6nl\u00fc bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131n\u0131n de\u011fi\u015fti\u011fi g\u00f6r\u00fcl\u00fcyor. Sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir geli\u015fme. Cari i\u015flemler a\u00e7\u0131\u011f\u0131n\u0131 farkl\u0131 boyutlarda ele almak gerekiyor \u00e7\u00fcnk\u00fc.
\nElbette bunlar d\u00f6viz kurunun cari i\u015flemler a\u00e7\u0131\u011f\u0131 a\u00e7\u0131s\u0131ndan \u00f6nemsiz oldu\u011fu anlam\u0131na gelmiyor. Aksine, uluslararas\u0131 rekabet g\u00fcc\u00fcm\u00fcz\u00fc belirleyen temel unsurlardan biri d\u00f6viz kuru. Bir para biriminin -ba\u015fka ko\u015fullar de\u011fi\u015fmiyorken- uzunca bir s\u00fcre de\u011ferli d\u00fczeyde kalmas\u0131, \u015f\u00fcphesiz o \u00fclkenin rekabet g\u00fcc\u00fcn\u00fc a\u015f\u0131nd\u0131r\u0131c\u0131 bir geli\u015fme olur.
\nAncak uluslararas\u0131 rekabet g\u00fcc\u00fcn\u00fc etkileyen ba\u015fka \u00f6nemli unsurlar da var. Bu sat\u0131rlar\u0131 Kahire’de yaz\u0131yorum. Kat\u0131ld\u0131\u011f\u0131m konferans\u0131n ana temas\u0131 yolsuzluk ve ekonomik etkileri \u00fczerine. Bildirilerin bir k\u0131sm\u0131nda yolsuzluk ile d\u0131\u015f rekabet g\u00fcc\u00fc aras\u0131ndaki yak\u0131n ili\u015fkiye dikkat \u00e7ekiliyor. Uluslararas\u0131 kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131rmalar, yolsuzluk d\u00fczeyi d\u00fc\u015ft\u00fck\u00e7e rekabet g\u00fcc\u00fcn\u00fcn artt\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6steriyorlar.
\nYolsuzluk ile d\u0131\u015f rekabet g\u00fcc\u00fc aras\u0131nda neden b\u00f6yle bir ili\u015fki oldu\u011fu hakk\u0131nda biraz d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcnce, \u00f6nemli ipu\u00e7lar\u0131 elde etmek m\u00fcmk\u00fcn. Mesela altyap\u0131 yat\u0131r\u0131mlar\u0131n\u0131 ele al\u0131n. Yolsuzluk diz boyu ise yollar\u0131n\u0131z k\u00f6t\u00fc oluyor; ta\u015f\u0131ma maliyetleriniz art\u0131yor. Enerji hatlar\u0131n\u0131z do\u011fru d\u00fcr\u00fcst \u00e7al\u0131\u015fm\u0131yor; s\u0131k s\u0131k enerji kesintilerine katlan\u0131yor sanayiniz. \u00d6te yandan bir\u00e7ok i\u015fi yapmak i\u00e7in r\u00fc\u015fvet vermek zorunda kal\u0131yorsan\u0131z katlanmak zorunda kald\u0131\u011f\u0131n\u0131z maliyetler art\u0131yor.
\nCari i\u015flemler a\u00e7\u0131\u011f\u0131yla yenilik\u00e7ilik (innovasyon) aras\u0131nda da yak\u0131n bir ili\u015fki var. Ekonominiz yenilik\u00e7i ise katma de\u011feri fazla mal sat\u0131yorsunuz. M\u00fcteahhitlik sekt\u00f6r\u00fcn\u00fc ele al\u0131n. A\u011f\u0131rl\u0131kl\u0131 olarak ‘ta\u015f toprak kazarak’ m\u0131 para kazan\u0131yor; yoksa geli\u015fmi\u015f k\u00f6pr\u00fclerin, viyad\u00fcklerin, barajlar\u0131n m\u00fchendislik tasar\u0131mlar\u0131n\u0131 yaparak m\u0131?
\nPeki, ekonominiz a\u011f\u0131rl\u0131kl\u0131 olarak ne t\u00fcr \u00fcr\u00fcnler ihra\u00e7 ediyor? Uluslararas\u0131 kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131rma yapabilmek i\u00e7in ihracat yap\u0131lan mal gruplar\u0131 genellikle d\u00f6rde ayr\u0131l\u0131yor: Hammaddeler, d\u00fc\u015f\u00fck teknolojili, orta teknolojili ve y\u00fcksek teknolojili. T\u00fcrkiye son yirmi y\u0131lda ihracat desenini belirgin bi\u00e7imde de\u011fi\u015ftirdi. Daha \u00f6nce a\u011f\u0131rl\u0131kl\u0131 olarak hammadde ve d\u00fc\u015f\u00fck teknolojili mal ihra\u00e7 ederken, \u00f6zellikle son on y\u0131lda ihracat\u0131m\u0131z a\u011f\u0131rl\u0131kl\u0131 olarak d\u00fc\u015f\u00fck ve orta teknolojili mallardan olu\u015fuyor. Art\u0131k en fazla ihracat yapt\u0131\u011f\u0131m\u0131z mallar listesinin ba\u015f\u0131nda otomotiv ve ana metal sanayi \u00fcr\u00fcnleri var. Bu geli\u015fme elbette sevindirici. Ancak ileri teknoloji mal grubu ihracat\u0131m\u0131z\u0131n pay\u0131 \u00e7ok d\u00fc\u015f\u00fck bir d\u00fczeyde. Y\u0131llar \u00f6nce bizle ayn\u0131 geli\u015fmi\u015flik d\u00fczeyinde olan Kore’de ise durum b\u00f6yle de\u011fil; ihracat\u0131n\u0131n \u00f6nemli bir k\u0131sm\u0131 ileri teknoloji grubunda.<\/p>