K\u00fcresel d\u00fczeyde risklerden ka\u00e7\u0131nma e\u011filiminin g\u00fc\u00e7lenmesini ve k\u0131r\u0131lganl\u0131\u011f\u0131n artmas\u0131n\u0131 engellemek ad\u0131na \u00fcretilen bilgi kirlili\u011fi sistemik riski tehlikeli boyutlara t\u0131rmand\u0131rmaya devam ediyor. Zira sistem ile b\u00fcy\u00fck \u00e7o\u011funluk aras\u0131ndaki \u00e7\u0131kar uyumunun \u00e7at\u0131\u015fmaya d\u00f6n\u00fc\u015fmesi \u00f6nlenemiyor ve istikrars\u0131zl\u0131k potansiyeli b\u00fcy\u00fcyor. Ge\u00e7ti\u011fimiz hafta i\u00e7inde ABD k\u00f6kenli iki yat\u0131r\u0131m bankas\u0131n\u0131n eski \u00e7al\u0131\u015fanlar\u0131ndan gelen if\u015faatlar barda\u011f\u0131n ta\u015fmak \u00fczere oldu\u011funa i\u015faret ediyor. Dile getirilen olumsuzlu\u011fun, k\u00fcreselle\u015fme denilen kurals\u0131zl\u0131\u011f\u0131n, bir sonucu oldu\u011funu dikkate almak, bug\u00fcn \u00e7\u00f6z\u00fcm diye uygulamaya konulan yakla\u015f\u0131mlar\u0131n s\u00f6z konusu \u00e7\u0131kar \u00e7at\u0131\u015fmas\u0131n\u0131 daha y\u00fcksek boyutlara \u00e7\u0131kard\u0131\u011f\u0131n\u0131 hesaba katmak gerekiyor. G\u00fcn\u00fc kurtarmak ad\u0131na sorunlar\u0131n a\u011f\u0131rla\u015fmas\u0131na izin verilmesi olumlu d\u00fc\u015f\u00fcnmeyi imkans\u0131z hale getiriyor.
\nBireysel d\u00fczeyde b\u00fcy\u00fck \u00e7o\u011funlu\u011fun ve \u00fcretimin \u00e7ok b\u00fcy\u00fck k\u0131sm\u0131n\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftiren k\u00fc\u00e7\u00fck ve orta boy i\u015fletmelerin gelirleri azal\u0131rken bor\u00e7lar\u0131 art\u0131yorsa i\u015fler iyi gitmiyordur; aksi y\u00f6ndeki t\u00fcm s\u00f6ylemler koca bir yalandan ba\u015fka bir \u015fey de\u011fildir. Ayakta duramayacak hale gelmi\u015f bir sistemi iyiymi\u015f gibi g\u00f6stermek ad\u0131na her yolu kullanmak, b\u00fcy\u00fck \u00e7o\u011funlu\u011fu suistimal etmek, onlar\u0131 k\u00f6lele\u015ftirmeye \u00e7al\u0131\u015fmakt\u0131r; binilen dal\u0131 kesme gafletidir. A\u011f\u0131rla\u015fan sorunlar hem alacakl\u0131lar ve a\u00e7g\u00f6zl\u00fcler ile halk y\u0131\u011f\u0131nlar\u0131 aras\u0131ndaki \u00e7at\u0131\u015fmay\u0131 b\u00fcy\u00fctm\u00fc\u015f hem de devlet iradelerini taraf de\u011fi\u015ftirmeye zorlam\u0131\u015ft\u0131r. Bu durumda sormak gerekiyor millet mi devlet i\u00e7indir, yoksa devlet mi millet i\u00e7indir? E\u011fer k\u00fcreselle\u015fme devletleri alacakl\u0131lar\u0131n ve a\u00e7g\u00f6zl\u00fclerin saf\u0131na ge\u00e7meye zorlad\u0131 ise demokrasiden veya serbest piyasa anlay\u0131\u015f\u0131ndan bahsetmek m\u00fcmk\u00fcn m\u00fcd\u00fcr? \u0130\u015fte Goldman Sachs ve JP Morgan \u00e7al\u0131\u015fanlar\u0131ndan gelen itiraflar bu b\u00fcy\u00fck resim i\u00e7inde anlaml\u0131 bir g\u00f6r\u00fcnt\u00fc olu\u015fturuyor.
\n\u0130yice karma\u015f\u0131k hale getirilmi\u015f ve kurals\u0131zla\u015fm\u0131\u015f sistem i\u00e7inde m\u00fc\u015fterileri risk almaya ikna edecek vaatler ile inek gibi sa\u011far, bunun ger\u00e7ekle\u015fmesine izin verenlerle birlikte has\u0131lay\u0131 payla\u015f\u0131rs\u0131n\u0131z. Nas\u0131l olsa bu olumsuzlu\u011fa ortak olanlar su\u00e7 orta\u011f\u0131 haline gelmi\u015ftir ve ger\u00e7ekleri hayk\u0131rmak kimsenin i\u015fine gelmez… Siyasiler b\u00fcrokrasi ve d\u00fczenleyici kurumlar, medya gibi unsurlar da bu \u015fer ortakl\u0131\u011f\u0131na dahil edilince s\u0131rt\u0131n\u0131z yere gelmez. Ekonomi b\u00fcy\u00fcmese bile b\u00fcy\u00fcyor gibi g\u00f6sterilir, merkez bankalar\u0131 bu \u015fer ortakl\u0131\u011f\u0131n\u0131 sistemin kendisi olarak g\u00f6rmeye ba\u015flayaca\u011f\u0131 i\u00e7in onlar\u0131 desteklemek i\u00e7in ne gerekiyorsa yapar, ka\u011f\u0131t \u00fczerindeki kurallar onlara uygulanmaz… Bu i\u015fleyi\u015fi bilenler ya \u00e7ok y\u00fcksek primlerle ya da cayd\u0131r\u0131c\u0131 tehditler ile susmaya ikna edilir. Kazara ortaklardan birinin \u00e7al\u0131\u015fan\u0131 konu\u015fur ve kral \u00e7\u0131plak der ise ya ba\u015fkalar\u0131n\u0131n duymas\u0131 engellenir ya da gere\u011fi yap\u0131l\u0131yormu\u015f gibi yap\u0131larak yola devam edilir! S\u00fcrd\u00fcr\u00fclebilir olmayan bu oyunda tehlikeli s\u0131n\u0131rlara yakla\u015f\u0131l\u0131nca gemiyi terk etmeye, ger\u00e7e\u011fi \u00f6\u011frenen geni\u015f kesimlerin nefretinden ka\u00e7\u0131nmaya \u00e7al\u0131\u015fanlar\u0131n say\u0131s\u0131 artmaya ba\u015flar… Bu a\u015famadan sonra kendini sistem olarak tan\u0131mlayanlar\u0131n sessizlik yasas\u0131 bozulmaya, te\u015fvik ve tehditler i\u015fe yaramamaya ba\u015flar… G\u00fcndem yaratanlar\u0131n g\u00fcndem olmaya ba\u015flamas\u0131 \u00e7ok tehlikelidir? G\u00f6r\u00fcnt\u00fcy\u00fc farkl\u0131la\u015ft\u0131rmak ve eski g\u00fcnlerine d\u00f6nmek ad\u0131na yapamayacaklar\u0131 \u015fey yoktur!.. En b\u00fcy\u00fck zaaflar\u0131 a\u00e7g\u00f6zl\u00fcl\u00fckleri ve birbirlerine kar\u015f\u0131 g\u00fcvensizlikleridir… Enflasyon bask\u0131s\u0131ndan, talep daralmas\u0131ndan veya geni\u015f kesimlerin uyanmaya ba\u015flamas\u0131ndan \u00e7ok korkarlar; fakat eninde sonunda b\u00fcy\u00fck zaaflar\u0131 nedeniyle kendi korkular\u0131n\u0131 ger\u00e7e\u011fi d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrmeyi ba\u015far\u0131r ve bir g\u00fcn hortlamak \u00fczere kendi sonlar\u0131n\u0131 haz\u0131rlarlar. K\u00fcresel d\u00fczeyde t\u00fcm finansal ak\u0131mlar\u0131n, medyan\u0131n siyasi iradeler kanal\u0131 ile g\u00fcvenlik g\u00fc\u00e7lerinin kendi kontrollerinde olmas\u0131 sonucu de\u011fi\u015ftiremez. Sa\u011facak inek kalmay\u0131nca veya elde edilen s\u00fct onlara yetmemeye ba\u015flay\u0131nca g\u00fc\u00e7leri t\u00fckenme e\u011filimine girer.<\/p>