Yapılandırılmış Finansal Ürünler – VIII

YAPILANDIRILMIŞ FİNANSAL ÜRÜNLER – VIII

(STRUCTURED FINANCIAL SECURITIES – VIII )

Prof. Dr. Nurgül Chambers **
Z. Eren Koçyiğit ***

YAPILANDIRILMIŞ FİNANSAL ÜRÜNLER VE TÜRKİYE’DE KULLANIMI – III

Bu makale “Yapılandırılmış Finansal Ürünler ve Türkiye’de Kullanımı – II” makalesinin devamıdır.

3.4.Wedding Cake ( Düğün Pastası Opsiyonu )

 Anapara korumalı bir başka yapılandırılmış ürün olan Wedding Cake (Düğün Pastası), adını ödeme grafiğinin düğün pastasına benzemesinden ötürü almıştır (bknz. Grafik 7). Bu üründe  %100 anapara koruması sözkonusudur. Wedding Cake ürününde yatırımcı, bir döviz kuru için cari piyasadaki spot kuru gözönünde bulundurarak üç farklı bant belirler. Bantların genişliği, bantın alt ve üst sınırı olarak belirlenen döviz kurları arasındaki farka dayanır. Belirlenen her bant için farklı opsiyon primi söz konusudur. Bant aralığı genişledikçe opsiyon primi düşer.

Vade sonuna gelindiğinde, vade süresindeki döviz kurlarının seyrine bakılarak kurların hangi bant aralığında hareket ettiği ve belirlenen bantların dışına çıkıp çıkmadığı tespit edilir. Bu tespite dayanarak döviz kurunun ulaştığı bantın opsiyon primi yatırımcıya ödenir. Başka bir deyişle, vade süresince döviz kuru hangi bantta yer alırsa alsın; bu sürede bir gün bile olsa ulaştığı üst bantın primi sanki vade başından beri bu üst bantta yer almışçasına ödenir.

Örneğin, bir yatırımcı $/TL kuruna dayalı olarak üç bant belirler. Kurlar arasındaki farka göre en dar bant 1,5200 – 1,5500, orta genişlikteki bant 1,5000 – 1,5700 ve en geniş bant 1,4800 – 1.5900 aralığında belirlenmiştir. Birinci bantta döviz kurları arasındaki fark 3, ikinci bantta 7, üçüncü bantta 11’dir. Her bant için ödenecek opsiyon primi farklıdır. Vade boyunca döviz kurlarının izlediği seyir gözlenir. Vade süresince döviz kurları en dar bant olan 1,5200 – 1,5500 aralığında kalırsa yatırımcı vade sonunda bu banta ilişkin opsiyon primini alır. Vade içinde kur bir kez bile 2. banta, orta genişlikteki (1,5000 – 1,5700) banta geçerse vade boyunca kaç gün 1. bantta kaldığına bakılmaksızın vade sonunda 2. bantın primi ödenir. Vade süresince kur bir kez bile 3. banta,  en geniş banta (1,4800 – 1.5900)  kayarsa vade içinde kaç gün 1. ve 2. bantta kaldığına bakılmaksızın vade sonunda 3. bantın primi ödenir. Sözkonusu  3 bant iç içe geçmiş bantlar olarak düşünülebilir. En içte 1. bant, ortada 2. bant ve en dışta 3. bant yer alır.  Vade süresince herhangi bir gün en üst bant bir kez bile aşılırsa, yatırımcı vade sonunda hiç prim elde edemez ve sadece anaparasını geri alır.

Yukarıda yer alan örnekteki döviz kurlarını dikkate alarak, 90 günlük bir Wedding Cake ürünü düşünelim. Ürünün sırasıyla 15 gün 1.bantta, 15 gün 2. bantta, 15 gün 1. bantta, 16 gün 2. bantta, 13 gün 3. bantta, 14 gün 2. bantta ve 2 gün 1. bantta yer aldığı varsayılırsa, vade sonunda ürün toplam olarak 32 gün 1. bantta, 45 gün 2. bantta ve 13 gün 3. bantta yer almasına rağmen, 3. bantın opsiyon primi ödenir. Çünkü kurlar vade içinde 3. banta kaymıştır. Başka bir deyişle, 90 günlük vade içinde kurlar sanki hep 3. bantta kalmış gibi o bandın primi ödenir.

Grafik 7 : Wedding Cake Getiri Grafiği

Grafik 7’den  görüleceği üzere, vade süresince en yüksek prim en dar bant için verilmektedir. Bant genişliği arttıkça ödenen prim tutarı azalmaktadır. En geniş bant olan 3. bantın dışında kalan kurlar için opsiyon primi sıfırdır. Ürün %100 anapara korumalıdır. Yatırımcı için en kötü senaryo,  vade içinde kurun en geniş bantı aşması durumudur. Böyle bir durumda yatırımcı vade sonunda Wedding Cake ürününden prim kazancı elde edemez ve anaparasını geri alır.

Wedding Cake ürünü farklı yatırımcıların, farklı risk iştahlarına göre yapılandırılabilir. Risk iştahı yüksek yatırımcılar aynı vade için daha dar, muhafazakâr yatırımcılar ise daha geniş bantlar seçebilirler. Anapara korumasından ötürü Wedding Cake DCD’ye göre daha az riskli bir üründür.

Wedding Cake ürününün minimum katılım tutarının 1.000.000 $ dolayında olması nedeniyle özellikle özel bankacılık yatırımcıları tarafından tercih edilir. Üründen elde edilecek opsiyon prim kazancı %10 stopaja tabidir. Wedding Cake TL, $ veya EUR mevduatı üzerine $/TL, EUR/TL veya EUR/$ döviz kurları dayanak varlık olarak alınarak yapılandırılabilir.

Aşağıda bir Wedding Cake ürünü örneği yer almaktadır.

Tablo 5:  $/TL Wedding Cake Örneği

$/TL Wedding Cake
Tutar	1.000.000 $
Dayanak Varlık	$/TL
Spot Fiyat	1,5385
Belirlenen Bantlar	Birinci Bant 1,5200 – 1,5500 İkinci Bant 1,5000 – 1,5700 Üçüncü Bant 1,4800 – 1.5900
Vade	3 ay
Primler (%)	1,5200 – 1,5500 18,00 (brüt) 1,5000 – 1,5700 7,00 (brüt) 1,4800 – 1.5900 1,00 (brüt)

Vade süresince 3 aylık $ mevduat faizi brüt %2,00’dir.

Faiz oranı ve opsiyon primi gösterge niteliğindedir

 Tablo 5’e  göre 1.000.000 $’ı  olan bir yatırımcı, $/TL kuru üzerinden cari piyasada spot kur 1,5385 iken birinci bantı 1,5200 – 1,5500, ikinci bantı 1,5000 – 1,5700 ve üçüncü bantı 1,4800 – 1.5900 olarak belirlerse, bu bantlar için sırasıyla %18, %7 ve %1 prim almaya hak kazanır.

Wedding Cake ürününde vade sonunda yatırımcının toplam prim kazancı aşağıdaki gibi hesaplanır.

Toplam Prim Kazancı = [Anapara x Opsiyon primi x T / 365]

Opsiyon primi = Döviz kurunun vade içinde ulaştığı üst bantın opsiyon primi

T = Ürünün vadesi

Wedding Cake örneği için vade sonunda oluşabilecek dört farklı senaryo aşağıda verilmiştir.

Senaryo 1: Üç ay boyunca $/TL kurunun Grafik 8 ’deki gibi hareket etmesi durumu :

Grafik 8 : $/TL Wedding Cake  örneği: 1. Senaryo

Grafikten görüleceği üzere, vade boyunca döviz kuru 1,5200 – 1,5500 aralığında hareket ederek 1. bantın dışına taşmamıştır. Bu durumda ödenecek prim 1. bant için belirlenen prim olacaktır. Buna göre vade sonunda yatırımcının elde edeceği prim tutarı:

            Toplam Prim Kazancı = [1.000.000 x 0,18 x 90 /365] = ~ 44.383 $

Yatırımcı Wedding Cake yerine, vadeli mevduata yatırım yapsaydı;

Toplam Mevduat Kazancı = [1.000.000 x 0,02 x 90 /365] = ~ 4.931 $    elde edecekti.

Bu senaryoda yatırımcı Wedding Cake ürünü ile vadeli mevduata göre 39.452 $ daha fazla kazanç elde etmiştir.

Senaryo 2: Üç ay boyunca $/TL kurunun Grafik  9 ’daki gibi hareket etmesi durumu :

Grafik  9 : $/TL Wedding Cake  örneği: 2. Senaryo

Vade boyunca döviz kuru 1. bantın sınırları olan 1,5200 – 1,5500 aralığını yukarı yönlü aşarak 2. bantın sınırları içine girmiştir. Grafiğe göre yaklaşık 48. günde 1. bantı kırarak 2. banta geçmiştir. Bu durumda,  vade boyunca döviz kurunun 1. bantta ne kadar kaldığı dikkate alınmaksızın sanki vade boyunca hep 2. bantta kalmış gibi 2. bantın primi ödenir. Bu prim aşağıda hesaplanmıştır.

Toplam Prim Kazancı = [1.000.000 x 0,07 x 90 /365] = ~ 17.260 $

Yatırımcı Wedding Cake yerine, vadeli mevduata yatırım yapsaydı;

Toplam Mevduat Kazancı = [1.000.000 x 0,02 x 90 /365] = ~ 4.931 $  elde edecekti.

Bu senaryoda yatırımcı Wedding Cake ürününden vadeli mevduata göre 12.329 $ daha fazla kazanç elde etmiştir.

Senaryo 3: Üç ay boyunca $/TL kurunun Grafik 10 ’daki gibi hareket etmesi durumu :

Grafik 10 : $/TL Wedding Cake  örneği: 3. Senaryo

Grafikten görüleceği üzere, yaklaşık 21. günde döviz kuru 1. bantı aşağı yönlü kırıp 2. banta geçmiştir. 15 gün 2. bantta hareket ettikten sonra 36. günde 2. bantı kırarak 3. banta kaymıştır. Vade süresince kur tekrar 2. banta ve 1. banta dönse de 3. banta kayma olduğu için 3. bantın primi ödenir.

Vade sonunda yatırımcının elde edeceği prim tutarı:

Toplam Prim Kazancı = [1.000.000 x 0,01 x 90 /365] = ~ 2.466 $

Yatırımcı Wedding Cake yerine, vadeli mevduata yatırım yapsaydı;

Toplam Mevduat Kazancı = [1.000.000 x 0,02 x 90 /365] = ~ 4.931 $

elde edecekti.

 Bu senaryoda yatırımcı Wedding Cake ürünü kullanmakla vadeli mevduata göre 2.465 $ daha az kazanç sağlamıştır.

Senaryo 4: Üç ay boyunca $/TL kurunun Grafik 11’deki gibi hareket etmesi durumu :

Grafik 11: $/TL Wedding Cake  Örneği: 4. Senaryo

Vade içinde döviz kuru, en üst bantı aştığı için vade sonunda yatırımcı Wedding Cake ürününden herhangi bir prim elde edemez.

Toplam Prim Kazancı = [1.000.000 x 0 x 90 /365] = ~ 0 $

Yatırımcı Wedding Cake yerine, vadeli mevduata yatırım yapsaydı;

Toplam Mevduat Kazancı = [1.000.000 x 0,02 x 90 /365] = ~ 4.931 $

 elde edecekti.

Bu senaryoda yatırımcı ne Wedding Cake ürününden ne de vadeli mevduattan kazanç elde etmiştir.

1. 3.      SONUÇ

Yazı dizisinin bu bölümünde, Türkiye’de yatırımcılar tarafından tercih edilen yapılandırılmış mevduat ürünleri ele alınmıştır. Ürünlerin işleyişlerini daha iyi açıklayabilmek için farklı senaryolardan oluşan örnekler verilmiştir.

Yatırımcıların hangi ürünü seçecekleri konusunda, alabilecekleri risk düzeyi ve piyasa beklentileri önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle, yatırımcılar bu tür ürünlere yatırım yapmadan önce, ürünün risk düzeyini ve farklı senaryolarda getirisinin ne olacağını iyi analiz ederek kendi risk algılarına ve piyasa beklentilerine uygun ürünler seçmelidirler.

————————-

* Bu yazı YAPILANDIRILMIŞ FİNANSAL ÜRÜNLER – VII yazısının devamıdır.

** Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi

*** Bahçeşehir Üniversitesi İşletme Bölümü Doktora Öğrencisi – [email protected]