Prof. Dr. Nurgül Chambers **
Z. Eren Koçyiğit ***
YAPILANDIRILMIŞ FİNANSAL ÜRÜNLER VE TÜRKİYE’DE KULLANIMI – II
Bu makale “Yapılandırılmış Finansal Ürünler ve Türkiye’de Kullanımı – I” makalesinin devamıdır.
3.2.Range Accrual (Tünel Mevduat)
Tünel mevduat, bankalar tarafından yatırımcılara sunulan ve %100 anapara koruması sağlayan bir yapılandırılmış ürün çeşididir. Bu üründe yatırımcı cari döviz kurunu dikkate alıp belirli bir vade için alt ve üst limitler belirleyerek bir ‘tünel’ oluşturur. Vade süresince döviz kurunun bu tünel içinde kaldığı her gün için yatırımcı, önceden belirlenmiş bir opsiyon primi elde eder. Vade boyunca döviz kurunun tünelin dışında kaldığı günlerde ise bir kazanç elde edemez. Sözkonusu ürünün %100 anapara korumalı olması nedeniyle, en kötü olasılıkla döviz kuru vade boyunca tünel dışında kalsa bile vade sonunda yatırımcı bir opsiyon primi kazanamaz ancak anaparası herhangi bir kayba uğramaz.
Tünel mevduat farklı yatırımcıların farklı risk algılama düzeylerine göre hazırlanabilir. Risk alma düzeyi yüksek yatırımcılar daha dar, riskten kaçınan yatırımcılar ise daha geniş tüneller seçebilirler. DCD ile karşılaştırıldıklarında anapara koruması sağladıkları için daha az riskli bir üründür.
Tünel mevduatların minimum katılım tutarlarının 1.000.000 $ dolayında yüksek bir tutar olması nedeniyle, özellikle özel bankacılık müşterileri tarafından tercih edilir. Tünel mevduattan elde edilecek opsiyon prim kazancı %10 stopaja tabidir.
Tünel mevduat dayanak varlık olarak TL, $ veya EUR mevduatı üzerine $/TL, EUR/TL veya EUR/$ döviz kurları esas alınarak yapılandırılabilir.
Aşağıda bir tünel mevduat örneği bulunmaktadır.
Tablo 3: Tünel Mevduat Örneği
|
$/TL Tünel Mevduat |
|
| Tutar | 1.000.000 $ |
| Dayanak Varlık | $/TL |
| Spot Fiyat | 1,5385 |
| Belirlenen Tünel | 1,5200 – 1,5500 |
| Vade | 1 ay |
| Opsiyon primi (%) | 10,00 (brüt) |
Vade süresince 1 aylık $ mevduat faizi brüt %2,00’dir.
Faiz oranı ve opsiyon primi gösterge niteliğindedir
Yukarıdaki tabloya göre 1.000.000 $’ı olan bir yatırımcı $/TL kuru üzerinden cari piyasada kur 1,5385 TL iken 1,5200 – 1,5500 tünelini 1 aylık vade için belirlemiş ve kurun tünelin içinde kaldığı her gün için %10 opsiyon primi kazanma hakkını elde etmiştir.
Vade sonunda yatırımcının toplam prim kazancı aşağıdaki gibi hesaplanır.
Toplam Prim Kazancı = [Anapara x Opsiyon primi x T / 365]
T = Döviz kurunun tünel içerisinde kaldığı gün sayısı
Tablo 3’te yer alan tünel mevduat örneği ile ilgili olarak vade sonunda oluşabilecek iki farklı senaryo aşağıda verilmiştir.
Senaryo 1: Bir aylık vade boyunca $/TL kurunun Grafik 3’deki gibi hareket ettiği ve 17 gün tünel içinde kaldığı varsayılırsa :
Grafik 3: $/TL Tünel Mevduat Örneği: 1. Senaryo
Grafik 3: $/TL Tünel Mevduat Örneği: 1. Senaryo
Vade sonunda yatırımcının tünel mevduattan kazancı aşağıda hesaplanmıştır.
Toplam Prim Kazancı = [1.000.000 x 0,10 x 17 /365] = ~ 4.657 $
Yatırımcı tünel mevduat yerine $ vadeli mevduata parasını yatırsaydı vade sonunda;
Toplam Mevduat Kazancı = [1.000.000 x 0,02 x 30 /365] = ~ 1.643 $
elde edecekti.
Bu senaryoda yatırımcı tünel mevduat ürünü kullanarak vadeli mevduattan elde edebileceği kazancın 3.014 $ fazlasını elde etmiştir.
Senaryo 2: Bir ay boyunca $/TL kurunun Grafik 4’deki gibi hareket ettiği ve tünel içinde hiç kalmadığı varsayılırsa:
Grafik 4 : $/TL Tünel Mevduat Örneği: 2. Senaryo
Vade sonunda yatırımcının tünel mevduattan kazancı aşağıdaki gibidir.
Toplam Prim Kazancı = [1.000.000 x 0,10 x 0/365] = 0 $
Yatırımcı tünel mevduat yerine $ vadeli mevduata parasını yatırsaydı vade sonunda;
Toplam Mevduat Kazancı = [1.000.000 x 0,02 x 30 /365] = ~ 1.643 $
elde edecekti.
Bu senaryoda yatırımcı tünel mevduat ürününden bir kazanç elde edememiştir. Vadeli mevduattan 1.643 $ getiri elde etme şansını da kaçırmıştır.
3.2.Double No Touch (Riskli Tünel Mevduat)
Riskli tünel mevduat ürününde, tünel mevduatta olduğu gibi döviz kurları esas alınarak bir tünel belirlenir. Riskli tünel mevduatın tünel mevduattan tek farkı; riskli tünel mevduatta vade boyunca döviz kuru bir kez bile tünel dışına çıkarsa vade sonunda yatırımcının elde edeceği prim kazancı sıfır olur. Tünel mevduatta ise döviz kurunun tünel içinde kaldığı gün sayısı kadar yatırımcı opsiyon primi elde eder. Riskli tünel mevduat da %100 anapara korumalı bir üründür.
Vade sonunda riskli tünel mevduat için yalnızca iki senaryo söz konusudur.
1) Eğer döviz kuru vade boyunca her gün belirlenen tünelde kalırsa, yatırımcı opsiyon primi elde eder.
2) Eğer döviz kuru vade boyunca herhangi bir gün (bir kez dahi olsa) belirlenen tünel dışına çıkarsa, yatırımcı vade sonunda hiç prim elde edemez.
Riskli tünel mevduat yatırımcıların farklı risk algılama düzeylerine göre yapılandırılabilir. Risk iştahı yüksek yatırımcılar aynı vade için daha dar, daha muhafazakâr yapıdaki yatırımcılar aynı vade için daha geniş bir tünel belirleyebilir. DCD’ye göre daha az riskli olan riskli tünel mevduat, tünel mevduata göre daha risklidir. Bu yüzden aynı vade ve tünel seviyelerindeki bir tünel ve bir riskli tünel mevduattan, riskli tünel mevduatın primi riskinin yüksek olması nedeniyle daha fazladır.
Riskli tünel mevduatların minimum katılım tutarının ortalama 1.000.000 $ olması nedeniyle özellikle özel bankacılık müşterileri tarafından tercih edilir. Riskli tünel mevduattan elde edilecek opsiyon prim kazancı %10 stopaja tabidir. Riskli tünel mevduat TL, $ veya EUR mevduatı üzerine $/TL, EUR/TL veya EUR/$ döviz kurları dayanak varlık olarak alınarak yapılandırılabilir.
Aşağıda bir riskli tünel mevduat örneği yer almaktadır.
Tablo 4 : Riskli Tünel Mevduat Örneği
|
$/TL Riskli Tünel Mevduat |
|
| Tutar | 1.000.000 $ |
| Dayanak Varlık | $/TL |
| Spot Fiyat | 1,5385 |
| Belirlenen Tünel | 1,5200 – 1,5500 |
| Vade | 1 ay |
| Opsiyon primi (%) | 20,00 (brüt) |
Vade süresince 1 aylık $ mevduat faizi brüt %2,00’dir.
Faiz oranı ve opsiyon primi gösterge niteliğindedir.
Yukarıdaki tabloya göre 1.000.000 $’ı olan bir yatırımcı $/TL kuru üzerinden cari piyasada kur 1,5385 $/TL iken 1,5200 – 1,5500 $/TL tünelini 1 aylık vade için belirlemiş ve vade sonunda kurun her gün tünelin içinde kalması durumunda, %20 opsiyon primi kazanma hakkını elde etmiştir.
Eğer döviz kuru vade boyunca her gün belirlenen tünelin içinde kalırsa, vade sonunda yatırımcının toplam prim kazancı aşağıdaki gibi hesaplanır.
Toplam Prim Kazancı = [Anapara x Opsiyon primi x T / 365]
T = Döviz kurunun tünel içerisinde kaldığı gün sayısı
(Bu üründe tünel içinde kalan gün sayısı vadedir)
Tablo 4’te yer alan riskli tünel mevduat örneği için vade sonunda oluşabilecek iki farklı senaryo aşağıda verilmiştir.
Senaryo 1: Bir ay boyunca $/TL kurunun Grafik 5’deki gibi hareket ettiği ve 30 gün boyunca tünel içinde kaldığı varsayılırsa:
Grafik 5: $/TL Riskli Tünel Mevduat Örneği: 1. Senaryo
Vade sonunda yatırımcının riskli tünel mevduattan kazancı :
Toplam Prim Kazancı = [1.000.000 x 0,20 x 30/365] = ~ 16.438 $
Yatırımcı riskli tünel mevduat yerine $ vadeli mevduata parasını yatırsaydı vade sonunda;
Toplam Mevduat Kazancı = [1.000.000 x 0,02 x 30 /365] = ~ 1.643 $
elde edecekti.
Bu senaryoda yatırımcı, riskli tünel mevduat ürünü kullanarak vadeli mevduata göre 14.795 $ daha fazla kazanç sağlamıştır.
Senaryo 2: Bir ay boyunca $/TL kurunun Grafik 6’da görüldüğü gibi hareket ettiği ve 17 gün tünel içerisinde kaldığı varsayılırsa:
Grafik 6 : $/TL Riskli Tünel Mevduat Örneği: 2. Senaryo
Vade sonunda yatırımcının riskli tünel mevduattan kazancı, vade süresince döviz kuru tünel dışına çıktığı için sıfır olacaktır.
Yatırımcı riskli tünel mevduat yerine $ vadeli mevduata parasını yatırsaydı vade sonunda;
Toplam Mevduat Kazancı = [1.000.000 x 0,02 x 30 /365] = ~ 1.643 $
elde edecekti.
Bu senaryoda yatırımcı ne vadeli mevduattan ne de riskli tünel mevduat ürününden bir kazanç elde edememiştir.
————————-
* Bu yazı YAPILANDIRILMIŞ FİNANSAL ÜRÜNLER – VI yazısının devamıdır.
** Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi
*** Bahçeşehir Üniversitesi İşletme Bölümü Doktora Öğrencisi – [email protected]