Vanlı sanayiciler 30 iÅŸyeri yıkılan Küçük Sanayi Sitesinde de, yıkım olmayan 33 iÅŸliÄŸin bulunduÄŸu Ä°ÅžGEM’de de, ciddi hasar olmayan 70 fabrikanın bulunduÄŸu OSB’de de hiçsbir çalışan firma olmadığını, iÅŸyeri sahipleri ve işçilerden imkanı olanların ya kenti terk ettiklerini, ya da terk etme hazırlığında olduÄŸunu ve “kentin boÅŸalmasını önleyecek acil yardım” feryadında bulunuyorlar. Kredi ve SSK primi erteleme ve faizsiz kredi ile ilgili açıklamaların bu kaçışa engel alıcı önlem yaratmadığını söylüyorlar.
Ä°kinci deprem sonrası Van ile ilgili haberleri izliyorum, Hükümet üyelerinin açıklamalarına kulak veriyorum, yerinden çadırlar arasında yapılan “SoÄŸuÄŸu bizlere yansıtan” içimizi ürperten televizyon röportajları gözlüyorum. Yardıma gitmiÅŸ sivil toplum üyelerinin deÄŸerlendirmelerini dinliyorum. Ortaya çıkan tablo imkanı olanın kentten kaçmaya çalıştığını, imkanı olmayanın kafasını sokacak bir çadır, Mevlana evi bulma uÄŸraşı içinde olduÄŸu.
Her yönden yükselen ses önceki gün kentin valisi Münir KaraloÄŸlu’nun söylediÄŸi gibi “Duyulması gereken bir feryat”. KaraloÄŸlu, kentte durumun Ä°kinci deprem sonrası birincisinden çok daha kötü olduÄŸunu daha yakından ilgi beklediklerini söylüyor. Kentte sadece saÄŸlam iki kamu yapısı kaldığını ilk deprem sonrası 21 kullanılmaz bina tesbit ettikleri Cumhuriyet mahallesinde ikinci deprem sonrası bu sayının 5 kat artarak 107’ye yükseldiÄŸini belirten vali KaraloÄŸlu, “Son deprem 7.2’lik depremden daha yıkıcı oldu. Ä°kinci deprem periÅŸan etti. Hem insanlarımız moral olarak sıfırlandı. Hem de kent hayalet ÅŸehre döndü. Neredeyse hiç kullanılan bina yok. Cebinde parası olanların bile gıda satın alabilecekleri yer yok. Gönderilecek yardımlara özellikle paketlenmiÅŸ dağıtımı kolay gıdaya ihtiyacımız var” diyerek acil ihtiyaç talebini aktarıyor.
Vanlı sanayici dostlarıma telefon edip, sanayi alanlarındaki durumu öğreniyorum. Onlar da ilk deprem sonrası toparlanmaya çalışırlarken ikinci deprem sonrası hem fiziki hem de psikolojik bir yıkım yaÅŸadıklarını “çok acil ” yardımla kentten kaçışın önlenmesi gerektiÄŸini söylüyorlar.
Kentte OSB’de ciddi hasar olmamasına karşın bulunan 70 fabrikadan hiçbirinin çalışmadığını, 30 iÅŸyeri yıkılan Küçük Sanayi Sitesinde de çalışan iÅŸyeri bulunmadığını, 33 iÅŸliÄŸi olan Ä°ÅžGEM’de de hiçbir kuruluÅŸun üretimini sürdürmediÄŸini açıklıyorlar.
Önerilerini sorduÄŸumda bir iÅŸadamı, “Kredi borçları SSK prim ödemelerini erteleme filan gibi açıklanan önlemler var. Hatta faizsiz yeni kredi verileceÄŸi yönünde açıklamalar da var. Ama iÅŸadamlarının kredi için teminat gösterecekleri binaları bile yok. Ä°mkanı olan iÅŸadamları da işçiler de kentten kaçıyorlar. Bu kaçışı önleyici acil tedbire ihtiyaç var. Yardımlarla kentte önemli ölçüde gıda ve giyecek stoÄŸu oldu. Nedenle bu alanlarda çalışan esnafın uzun süre bu alanlarda kendi ürettiklerini satamayacakları düşüncesindeler. OSB’de peynir ve yoÄŸut üreten bir iÅŸletme vardı. Ãœretimini durdurdu. Süt aldığı organize hayvancılıkta biriken sütler dökülmeye baÅŸlandı” diyor.
“Devlet neden alıp çadırdaki çocuklara dağıtmıyor?” diye soruyorum. “Burada en büyük sorunlarımızdan biri organizasyon eksikliÄŸi ihtiyacı olanla ihtiyaç malzemeleri eÅŸleÅŸtirmesinde sorunlar yaÅŸanıyor. Televizyonlarda da görmüşsünüzdür. Çadır için dağıtılacağı söylenen merkeszlerde oradan oraya koÅŸuÅŸturanlar var.
Kısa vadeli olarak beklentileri kış ÅŸartları ve olumsuz psikolojiyle kentten kaçışı en aza indirecek saÄŸlıklı gıda dağıtımı ve soÄŸuÄŸa karşı önlemlerin alınması, kış ÅŸartlarına uygun çadır dışı barınma imkanlarının artırılması. Uzun vade de bir yandan kentin saÄŸlam yapılarla yeniden imarı saÄŸlanırken, bir yandan da kentte sanayi üretiminin devlet desteÄŸiyle hayata geçirilmesi. Ä°stanbul’da tekstilciler yaptıkları açıklamalarda büyük fabrikalar olmasa da 50 kiÅŸiye kadar atölye üretimi için süreklilik taşıyan doÄŸru teÅŸviklerle Van’a gidebileceklerini açıklıyorlar.
Kentin yeniden canlanabilmesi için kentten yükselen feryadı duyup, kısa vadede kentten kaçışa fren olacak acil önlemler alınması gerekiyor. Ardından da orta vadede kentte bir yandan sağlam konutlar inşa edilirken, bir yandan da desteklerle esnafın ve sanayicinin, ticaretin ve üretimin canlanmasının planı yapılmalıdır.