Piyasaların küresel düzeyde geniÅŸ bant içinde dalgalanarak yatay eÄŸilim sergilediÄŸi, ön plana çıkan bekle gör anlayışı ile iÅŸlem hacimlerinin gerilediÄŸi, belirsizlik ve kırılganlığın yükseklerde seyrettiÄŸi bir haftayı geride bıraktık. Euro Bölgesi’nde sorunların ağırlaÅŸması pahasına gün kurtarıldı, ABD’de ise borçlanma tavanına iliÅŸkin uzlaÅŸmanın hâlâ gerçekleÅŸmemesi sıkıntı yaratmaya devam etti. Ãœlkemizde ise Türk Lirası’nda yaÅŸanan deÄŸer kayıpları sıkıntı yarattı. Yetkililerden gelen deÄŸerlendirmeler ile piyasalardaki eÄŸilimler uyuÅŸmadı, her kafadan ayrı bir ses çıkmaya devam etti. Genelde risk alma isteÄŸi artmadı, azaldı.
Evet, Yunanistan kurtarıldı, baÅŸka bir deyiÅŸle vesayet altına alındı; bu durum Euro Bölgesi’nin diÄŸer sorunlu üyelerini de kısmen rahatlatırken, görece güçlü görünenler üzerindeki baskıyı artırdı. AÅŸağıdakilerin risk primi bir miktar azalır iken, yukarıdakilerin ki arttı; riskten kaçınma eÄŸilimi kısa vadede azaldı, kapanan açığa satışlar nedeniyle bazı olumlu fiyat hareketleri yaÅŸandı, fakat Euro Bölgesi yatırım yapılabilir hale gelmedi. Avrupa Kurtarma Fonu’nun 440 milyar eurosu, IMF’nin desteÄŸi ve bölge bankalarının yarı gönüllü, yarı zorunlu desteÄŸi ile yapılacağı söylenenler hayal sınırlarını zorluyor. Euro Bölgesi üyelerinin garantisi ile sorunlu üyelere destek verilecekmiÅŸ. Tahvil alımları, borç yapılandırması, durgunluktan çıkmak için ekonomik ivmeleme destekleri vs. Her ÅŸey var, çözüm yok.
Euro Bölgesi liderlerinin ürettiÄŸi çözüm 2008 yılı genelinde ABD’de yaÅŸananları anımsatıyor, ipotek senedi ihraç eden kurumlar üzerindeki olumsuz baskıyı kırmak için de ABD hazinesi garanti vermiÅŸti fakat olmadı, piyasalar blöfü görmüş ve ortalık karışmıştı! ABD mali sistemi ellerinde riskli kağıtlar varken neden garanti yaklaşımını desteklemek yerine daha farklı bir tercih içine girmiÅŸti! Ortaya konan yaklaşımda Avrupa Merkez Bankası ve bankaların tercihli kısa vadeli eÄŸilimler konusunda etkili olabilir. Fakat günü kurtarmak adına net garanti veren Almanya gibi ülkelerde çok yönlü istikrarsızlık yakında kendini hissettirmeye baÅŸlar ve evdeki hesaplar çarşıya uymaz… Zira onların sarsılması piyasalardaki eÄŸilimleri olumsuz yönde hızlandırır. Ayrıca olumsuz beklentileri kırarak risk almayı teÅŸvik edecek böyle bir yaklaşım için küresele koÅŸulların steril olması önemlidir, kısa ve orta vadede gerekli koÅŸulların mevcut olmayacağı kesin gibidir… Bu arada Euro Bölgesi bankalarından 49 milyar euroluk fedakarlık bekleyenlerin yeni bir stres testi daha yapması gerekiyor; zira sorunlu banka ve toplam öz kaynak açığının anormal bir hızla büyüdüğünden şüphem yok! Kendine bile güvenemeyen desteÄŸe ihtiyacı olan kurumlardan olmayan ve olamayacak ÅŸeyi vermelerini beklemek ne kadar gerçekçi!.. Alman BaÅŸbakanı yaklaşık iki yılı aÅŸkın süredir direndiÄŸi bu tür bir öneriye, neden evet dedi? Çaresiz kaldığı için mi, yoksa yanlış yaptığını anladığı için mi?.. Ne dersiniz Almanlar büyüyormuÅŸ gibi görünebilmek için sorunlu üyelere yeni krediler verebilir, bankalarını buna ikna edebilirler mi? Rekabet gücü azalan bunu tersine çeviremeyen Euro Bölgesi üyeleri için yaprak dökümü zamanı geldi, bu durumu terse çevirmek pek olası görünmüyor. Ortada kalıcı çözüm yok, Euro Bölgesi risklerini azaltmak için son bir fırsat var… Spekülatif atak sırasının nasıl deÄŸiÅŸtiÄŸi yakında anlaşılır!..
ABD’de borçlanma tavanının artırılması konusundaki çabalar iÅŸe sonuçsuz kalmaya devam etti. Cumhuriyetçiler en ufak bir vergi artışını kabul etmediÄŸi gibi harcamaların dramatik bir ÅŸekilde kısılması ile bütçe açığının azaltılmasını ÅŸart koÅŸuyor ve herhangi bir tavize yanaÅŸmıyor. Deyim yerinde ise maliye politikasının sıkılaÅŸtırılmasını ve bütçenin küçültülmesini istiyor, yönlendirmenin ise sadece para politikası ile yapılmasında ısrarlı görünüyor! Mevcut koÅŸullarda bu stratejinin ABD’deki durgunluÄŸu derinleÅŸtiÄŸini görmüyor veya radikal çizgide olduÄŸu için ÅŸimdilik dile getirilmeyen siyasi talepler için uygun ortam yaratmaya çalışıyor olabilirler. Önümüzdeki haftada durum deÄŸiÅŸmez veya Obama, cumhuriyetçilerin tüm ÅŸartlarını borçlanma tavanının artması adına kabul etmek zorunda kalır ise ortalık karışmaya baÅŸlayacak. Kredi deÄŸerlendirme ÅŸirketlerinden önce piyasaların risk algılaması olumsuz yönde derin dalışa geçebilir.
Cumhuriyetçiler, 1995 sonrasında ABD’de ve küresel düzeyde iÅŸlerin nasıl döndüğünün ya farkında deÄŸil ya da açıkça dile getiremedikleri aÅŸka amaçları var!.. Friedman’ın para politikası konusundaki görüşlerinin ne zaman ve neden gündemden düştüğüne bakmalarında bir yarar olabilir, ancak sonuç deÄŸiÅŸmeyebilir.
Yabancı yatırımcıların ülkemizdeki tercihleri ve bunların dolaylı sonuçları küresel belirsizlik konusunda genel bir fikir verebilir. Ãœlkemizde ve küresel düzeyde hiçbir ÅŸey eskisi gibi olmayacak. Sistemik risk artıyor, beklentiler yolu ile günü kurtarmak ve çözümsüzlüğü çözümmüş gibi pazarlamak zorlaşıyor. Türkiye ekonomisi de daralacak ve bu durumun sektörler üzerindeki etkisi borçluluk durumuna göre farklılaÅŸacak gibi görünüyor. Bu koÅŸullarda ava çıkanlar av olmaktan kurtulamayabilirler…