Hafta hem günlük yaşamda hem de ekonomide ilginç gelişmelerle başladı. Ekonomide ağır karamsarlık sanki biraz dağılır gibi oldu. Kar fırtınası da günlük yaşam planlarını alt üst etti. Olağan koşullarda hakiki bir kampusta yaşamanın keyfini süren Okan Üniversitesi yoğun kar yağışı nedeniyle öğretime ara vermek zorunda kalınca benim de planlarım alt üst oldu.
Çalışma düzenimi yeniden ve yeni bir üniversiteye taşımamın üstünden çok geçmeden tekrar ev ofisine dönmek bazı pratik güçlükler yarattı. Gerekli malzemeden uzak kalmak günlük yazı planlarını da değiştirmemi gerektirdi. Ben de günlük akıştan kopup, son günlerde dikkatimi çeken ilginç bir ekonomi çelişkisini yazmaya karar verdim.
Aslında sözkonusu çelişkiyi bakar bakmaz gördüğümü söylersem yalan olur. Hızla gözden geçirdiğim (ve şimdi de hangisi olduğunu hatırlamadığım) günlük yayınlardan birisinde, ama başka bir bağlamda, böyle bir çelişkiyi ima eden bir şeyler okudum. Sonra, kendi zihnimde evirip çevirdiğimde, piyasa ekonomilerinde çok sık rastlanan uyumsuzluk sorununun somut bir örneğine tanık olduğumuzu düşünmeye başladım. Sizinle bu düşünceyi paylaşacağım. Umarım yanılmıyorumdur.
*Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â *Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â *
Aslında mesele ekonomi öğretisinin yabancı olduğu bir konu değil. Ekonomiyi yönetenlerin yeni bir politika adımıyla ya da politikaya ilişkin bir açıklama yoluyla ekonomiye vermek istediği sinyal ile piyasaların (aktörlerin) bu sinyali algılama biçimi arasında çelişki olması halidir bu.
Bazen piyasaların (aktörlerin) kısa dönemli kazanç hesabı ile iktisat politikası sinyalinin yaptığı uyarı çelişir. Piyasalar, kısa dönemde elde edilecek kazanç uğruna, sinyalle verilmek istenen mesajı anlayıp, içselleştirmek istemez. Sinyal havada kalır. Kazanç güdüsünün biçimlendirdiği piyasa algısı belirleyici olur. Ekonomi bir süre buna göre hareket eder.
Son günlerde bu tür bir çeliÅŸkinin ortaya çıktığını düşünüyorum. FED’in yaptığı son açıklama ile piyasaların buna verdiÄŸi tepki arasındaki örtük uyumsuzluÄŸu kastediyorum. Kabaca özetlersek, FED bir süredir devam ettirdiÄŸi düşük (çok düşük) faiz ve bol likidite uygulamasını 2014 yılına kadar sürdüreceÄŸini, gerekirse bunun da ötesine geçebileceÄŸini açıkladı. Yine kabaca özetlersek, piyasalar bu açıklamaya neredeyse abartılı denilebilecek bir coÅŸku ile tepki verdi.
*Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â *Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â *
Ä°lk bakışta bu iki geliÅŸme arasında bir çeliÅŸki olmadığı düşünülebilir. Tersine, FED’in sözel çıkışının son sıralarda egemen olan karamsarlığı dağıttığı ve piyasaların bu nedenle olumlu tepki verdiÄŸi söylenebilir. Güncele takılı bir yorumlamayla piyasaların tepkisi doÄŸru bir tepki olarak nitelenebilir.
Öte yandan, politika sinyalinin esas mesajının bu olmadığı da düşünülebilir. Bana kalırsa FED’in açıklamasının karanlık günler geride kaldı, iÅŸler düzelmeye baÅŸladı, ÅŸimdi kazanç zamanıdır ÅŸeklinde günceli olumlayıp, piyasaları coÅŸturan bir bildiri niyeti taşımadığı açık. Hatta FED açıklaması bunun tam tersi bir mesaj taşıyor da denilebilir.
Kabaca FED şunları söylüyor olabilir; a) ekonomi krizden istenen hızda çıkmadı, büyüme hala yavaş ve fazlasıyla kararsız b) yavaş ve karasız büyüme performansı 2014 yılına kadar sürecek c) bu nedenle ekonominin parasal uyarıcıya (gevşek para politikasına) ihtiyacı devam ediyor, d) para otoritesi olarak ben de gerekli olan uyarıcıyı (stimulus) vermeyi sürdüreceğim.
Özetlemenin kaba sabalığı için kusuruma bakmayın. Ama sonuçta söylenen bu. Dikkat ederseniz FED işlerin hala pek iyi olmadığını, daha iki sene de durumun böyle devam edeceğini söylüyor. Temel riske ve riskin devamlılığına vurgu yapan bir mesaj olarak okunabilir bu.
Peki piyasalar (aktörler) FED sinyalini böyle mi algılıyor? Hayır. Son günlerde piyasalarda yaşananlar algının böyle olmadığını gösteriyor. Sanki FED tam tersini söylemiş gibi riskten kaçma geriliyor, risk iştahı artıyor, büyük riskler daha kolay alınıyor, buna göre yeni pozisyonlar oluşturuluyor, varlık fiyatları kıpırdıyor, ortalık cümbüşe dönüyor.
Kar kıyamette evde kapalı kaldıysanız, alın size bir dizi eÄŸlendirici soru. Sizce FED’in sinyalini ben doÄŸru anlıyormuyum? Yoksa piyasaların algısı mı doÄŸru? Sizce bu cümbüş sürdürülebilir mi? Sürdürülemezse ne olur? Ekonomi bu coÅŸkuya göre yönlenebilir mi? Yönlenmezse ne olur?