Enflasyon, Borsa ve Yatırımcı Psikolojisi

Bu sabahın en önemli ekonomik gündemi Temmuz ayı enflasyon verisiydi.

TÜFE aylık bazda %0.70 beklenirken, %1.16 geldi. Yıllık bazda enflasyon oranı da %8.79 seviyesine çıktı. Enflasyon verileri sonrasında borsada aşağı yönlü hareket, dolarda da yukarı yönlü bir hareket oldu. Dünkü yazımda, endeksin 75.300 ile 76 bin arasındaki boşluğu doldurmak isteyeceğini belirtmiş ve dolarda da hareket aralığını 2.97-3.02 olarak vermiştim. Endeks ilk seansı 74.719 seviyesinden kapattı. Düne göre %1.43 aşağıda bulunuyor. Dün endeksteki gerilemenin ana sebebinin küresel borsalar olduğunu belirtmiştim. Son 3 günde BIST-100 endeksi diğer piyasalardan pozitif ayrışmıştı. Bugün ise enflasyon nedeniyle negatif ayrışma var. Aşağıdaki grafik,  küresel piyasalarda bugünkü getirileri veriyor.

Grafikte görüldüğü üzere BIST-100 endeksi, GÜNLÜK bazda  Japon Nikkei’den sonra en fazla değer kaybeden borsa olmuş. Bunun en önemli sebebinin enflasyon verisi olduğunu belirttim. Fakat bir haftalık (son 7 günlük)  bazdaki getirilere baktığımızda ise halâ BIST-100 diğer borsalara göre daha iyi konumda. Aşağıdaki grafik 7 günlük getirileri gösteriyor.

Sonuç olarak son bir haftada aslında daha fazla değer kaybedebilirdik ama Türkiye’yi ucuz bulan yatırımcıların alımları darbe girişimi sonrasında etkili olmuş. Bu nedenle, bugünkü düşüşü yeni bir sert düşüşün başlangıcı olarak almak yanlış olur. Dünkü yazımda aşağı yönlü bir dönüş için (veya ayı piyasasının başlaması için) en az dört tane 60 dk’lık barda düşüş olması lazım ve bundan sonra olacak yukarı hareketlerde de düşüş miktarının yüzde 50’sinden fazla bir yükseliş olmaması lazım demiştim. Dün ve bugün endeks 7 tane 60 dk arka arkaya geri çekildi.  Az önce ikinci seans başladı ve endeks 74.300 civarında bulunuyor. İlk seans kapanışına göre yaklaşık 300 puan civarında aşağıda. Aşağıdaki grafiğin ilki 60 dakikalık ikincisi ise 5 dk’lık.

Önce 60 dk’lık grafiğin teknik dinamiklerine bakalım. Endeks Fibonacci %38.2 çizgisinin üzerine çıkmış ve %50 çizgisini test ederek burada dirençle karşılaşmıştı. son durum itibariyle 75 seviyesinde bulunan %38.2 çizgisinin tekrar altına sarktı. Son 2 saatte işlem miktarının 40-50 milyon lot arasına düşmesi olumlu. Ama 75 bin desteğinin altına gelmiş olması olumsuz olup, %23.6 çizgisindeki desteğe (73.500) gerileme olasılığı bulunuyor. Normalde 75 bine kadar gerileyip burada destek bulması çok sağlıklı bir hareket olacaktı. Çünkü 70.600 civarında dip yaptıktan sonra 76 binlerde kâr satışı gelmesi normaldi. Şu an TKE göstergesi “0” çizgisinin altında bulunuyor.  Yani normalden biraz daha fazla geri çekilme var. Fakat TKE göstergesinin aşırı satış bölgesine gelmiş olması da olumlu. Eğer aniden, 76 binden 74.500’e düşseydi (yani bir tane 60 dk’da düşseydi) o zaman bu durumu çok olumsuz olarak yorumlayacaktık. Fakat yavaş yavaş olan gerileme ile “0” çizgisinin altına gerilemesi bu seviyelerden itibaren satış baskısının azalabileceği sinyali olarak alınabilir. tabi ki; dış borsalar ve özellikle de ABD endekslerinde sert geri çekilmelerin olmaması lazım. Aslında iş sadece iç dinamikler olsa, daha önce alım yapmamış olanlar için, şu anki seviyelerin alıma uygun olduğunu belirtebilirdim, fakat asıl konu ABD endekslerine ilişkin endişelerdir. Son günlerde ABD endekslerinin aşırı yüksek olduğu, şirket karlarının asla bu endeks seviyelerini haklı çıkarmadığını belirten yazılar var. Birçok yurt dışı (özellikle ABD’li uzman) ABD borsalarının sert düşüş yapabileceğinden bahsediyor. Goldman Sachs 3 gün önce ABD borsasına ilişkin yaptığı değerlendirmede “azalt” önerisinde bulundu. Durum böyle olunca ve cuma günü de ABD’den tarım dışı istihdam (TDİ) verilerinin açıklanacağı düşünüldüğünde, normale dönen iç dinamikler borsamız için destekleyici olsa da, ABD borsalarına ilişkin endişeler ve aynı zamanda petrol fiyatlarındaki gerilemeyle birlikte birçok gelişmekte olan ülkenin (GOÜ) borsalarındaki geri çekilmeler ister istemez bizi de etkiliyor. Şu an Dow Jones future endeksleri düne göre %0.18 aşağıda bulunurken, S&P500 endeksi futurları da aynı oranda (%0.19) aşağıda bulunuyor.

Yukarıdaki grafikte ise daha kısa vadeli 5 dk’Lık barlar bulunuyor. Tahminen 74 bin civarında bir durma ve yukarı yönlü çaba olacaktır ama asıl belirleyici olacak şey, ABD endekslerinin bu geceki kapanışları olacaktır. Dün ABD endeksleri yüzde 0.45-50 aralığında düşüş yapmışlardı. Bugün olası bir yukarı hareket sonrasında endeks yeniden yarın 75 bin üzerine oturabilir. Tersi durum olursa yani ABD endeksleri yüzde 0.50 veya daha fazla değer kaybederse, BIST-100 endeksi de 73.500-74.000 aralığına kadar gerileyip bu seviyelerde destek bulmaya çalışır.

Bu aşamada yatırımcılara çok önemli bir mesajım var. Ben yatırımcıları iki gruba ayırıyorum. Çoğunluk birinci gruptadır. Yani alım yapıp kısa vadede kârı realize etmek isteyenler ve haftada en az 2-3 defa veya daha fazla işlem yapanlardır. Bana genelde şu sorular geliyor; “Hocam borsa daha nereye kadar düşer?” ya da “Hocam satalım mı?” . Kısa vadeli al-sat yapanlar için endeks hareketlerinden ziyade kağıt bazında dinamikler daha çok ön plana çıkıyor. Yani her kağıt endeks yönünde hareket etmeyebiliyor. Örneğin şu an endeks düşerken, çok sayıda kağıdın yükseldiğini görebiliyoruz. Bu yüzden BIST-30 dışındaki kağıtlar için genelde hisse bazlı analiz daha ön plana çıkıyor. Fakat ALTIN kuralı birçok yatırımcının uygulamadığını görüyorum. ALTIN kural, alırken nerede satacağınızı (kâr al veya zararına sat noktasını) belirlemenizdir. AL-sat yapan biri bunu önceden belirlemediği sürece genelde kaybetmeye mahkumdur. Benim yorumlarım ise daha orta vadeli bir perspektif içerir. Örneğin endeks 72 bini aşağı kırdığı sırada, endeksin hala 68.500’e kadar düşme riski  olduğunu ama kademeli alım yapılması gerektiğini belirtmiştim. Çünkü istatistiksel olarak endekste düşüşün sonuna yaklaşmıştık ve bunu da daha önceki yazılarımda verdiğim grafiklerde nasıl belirlediğimi vermiştim. İşte o sırada, eğitic bultende öne çıkan hisseler tablosunu verirken, mutlak bir kar reliazasyon seviyesi ve stop seviyesinin teknik olarak nerelerde olduğunu verdim. Bu kağıtların çok büyük kısmı kâr realisyon hedeflerine ulaştı. Sizlerin de kısa vade al-sat yapıyorsanız benzer stratejileri uygulamanız gerekir. Kâr satışı seviyesine gelmiş  bir hissede yapılacak en büyük hata “daha yukarı gider mi?” sorusunu sormaktır. Yatırımcı kârını realize ederek, uygun alım imkanı veren diğer kağıtlara odaklanabilir. Ya da stop seviyesine gelen bir hisse için “acaba buradan döner mi?” sorusu en yanlış sorudur. Yatırımcılar zarar realize etmek istemezler ve bu nedenle stop yapma konusunda çok gönülsüzlerdir. Bu durum beynin içindeki programdan kaynaklanıyor. Sizin elinizde aslında çok fazla bir şey yok.

Diğer yatırımcı grubu ise uzun vadeli düşünen ve aldığı kağıdın olması gereken değeri konusunda bilgisi olan ve bu değerin altına düştükçe aylık tasarruflarından  alım yapan gruptur. Onlar için söyleyeceğim şey ise, piyasaları çok fazla izlemeden, aldıkları uzun vadeli kağıtların haberlerini izlemeleridir. Ana hikaye değişmediği sürece, pozisyonlar korunu ve endeksin düşüşlerinde daha ucuzdan hisse sayısı arttırılır.

Sonuç olarak; yatırımcı olmak zor iştir. Her saniye değişen fiyatlarla duygusal durum değişimleri ortaya çıkar ve doğru karar almak neredeyse imkansızdır. Ama bunlar aşılamayacak problemler değildir. Yatırımcı psikolojisinden muzdarip olanların tek eksiği bu sorunu nasıl halledebileceklerini bilmiyor olmalarıdır. Nasıl ki, sonradan öğrenilmiş korkular (yükseklik korkusu, su korkusu, yılandan korkmak, köpek korkusu, örümceklerden korkmak vs) bilimsel ve psikologların denetiminde bir uygulama ile üstesinden gelinebiliyorsa, yatırımcı psikolojisi nedeniyle ortaya çıkan yatırım kararlarındaki zaaflar da en aza indirilebilir.  Bu konuda, Richard L Peterson’un “Karar Anı” kitabı çok faydalı olabilir. Unutmayın ki seans içinde hareket eden fiyat grafikleri adeta şeytandır. Bütün analizlerinizi alım-satım ve kâr-al, zararı durdur seviyelerin analizini  piyasa kapalıyken yapın. Diğer unutulmaması gereken bir diğer konu da, birçok yatırımcı küçük zararı kabullenemediği için uzun süre büyük zararlara katlanmak zorunda kalır. Bakın daha önce eğitimlerime katılmış Ahmet Zafer Eybek ne diyor? Bence anlatmak istediklerimi Ahmet Bey, çok daha etkili anlatmış.  Sağlıcakla kalınız…

Hocam öncelikle iyi akşamlar.

Bugün yaşadığım trajikomik bir olayı paylaşmak istedim.  Belki bir kursta veya başka yerde bir anekdot olarak anlatmak istersiniz. Bugün akşam saatlerinde 2015 İzmir kursunda tanıştığım Mustafa NAYIRCI abi aradı, ne yaptın düğün hazırlıkları nasıl gidiyor dedi. (23 Temmuzda düğünüm vardı) Bende abi düğüne STOP-LOSS yaptım dedim. Beraber büyük bir kahkaha attık. Nasıl yani dedi. Bende  “bi süre erteledim.  Ülkenin ve insanların içinde olduğu hali biliyorsun. Ben memur hanım memur, hem izin problemi hem ülkenin durumu böyle olunca huzursuz bir düğün dense en azından bir ay sonra yapılacak bir düğün daha iyi olacaktır” dedim.  NAYIRCI abi de stop-loss senin ruhuna iyice işlemiş burada bile stop yapmışsın, hocanın sözünü dinliyorsun demek ki dedi.

Telefonu kapattıktan sonra düşündüğümde gerçekten her alış kararını verdiğimde koşulsuz bir kar al ve stop seviyesi belirlediğimi fark ettim.  Hepsi de otomatik olduğu için gün içinde hiçbir stres ve gerginliğim yok. Yükseliyorsa bizimki satmıştır, düşüyorsa çoktan stop olmuştur diyorum ve çok rahat ve huzurlu bir gün geçiriyorum. Sizden Allah razı olsun. Temel analize göre alım yapıyorsam mutlaka stopu olan bir senaryoya, teknik analizde ise sistem testi yapılmış bir sisteme göre alım satım yapıyorum. Burada sizin videolarınızı defalarca izlememin, kitabınızın ve eğitimlerde sürekli üzerinde durmanızın büyük bir katkısı oldu. Emeğiniz ve samimiyetiniz için teşekkür ederim. Allaha emanet olun.

Not: Geçen sene yaptığınız alım-satımların kayıtlarını tutun diye ödev vermiştiniz. O zamandan bu yana öğrenme aşkıyla sürekli temel analiz, teknik analiz, stokkeys, sistem tester ve explorer öğrenmeye ağırlık verdiğim için alım satım için hiç fırsatım olmamıştı. Bu iki aydır kayıt tutmaya başlamıştım ama bilgisayar arızalandı ve tüm veriler gitti. İlk fırsatta tekrar kayıt tutup ödevi tamamlayacağım. Ben Stop-loss un ne kadar faydalı ve işe yaradığını gözlerimle gördüm yaşadım. Diğer arkadaşlarında gördüklerinde anlayacaklarına eminim.