Son haftalarda emtia fiyatlarında ve bunları temsil eden fiyat endekslerinde yaÅŸanan hareketlilik, belirsizlik ve kırılganlığın yeniden artmaya baÅŸladığına iÅŸaret ediyor. Petrol ve altının liderlik ettiÄŸi emtialar son altı ayın en yüksek düzeyine eriÅŸti ve bardağın dolu kısmını görmeye ÅŸartlanmış pembe gözlüklü hayal tacirlerini rahatsız etti, uykularını kaçırır hale geldi. Riskten kaçınma eÄŸiliminin geri dönmesi ihtimalinin artması finansal piyasaları rahatsız etti; içine girilen durgunluktan çıkış yolu bulunamamışken enflasyon beklentilerinin olumsuzlaÅŸmaya baÅŸlaması bu yıla iliÅŸkin beklentileri farklılaÅŸtırdı. GeçtiÄŸimiz hafta genelinde emtia fiyatları yükselir iken sermaye piyasalarında satış baskısının artması, geliÅŸmekte olan ekonomi paralarının kısmen deÄŸer kaybetmesi ve bu koÅŸullarda euronun dolara karşı deÄŸerlenmesi kafaları karıştırdı. Bir yandan emtia fiyatlarının yükselmesi diÄŸer yandan doların deÄŸer kaybı, ABD için yeni bir parasal geniÅŸleme olasılığını önemli ölçüde azalttı. Yeniden artan enflasyon baskısı, kısa vadeli faizlerin 2014’e kadar artırılmaması ihtimalini de geriletti. Euro Bölgesi’ne iliÅŸkin belirsizlik ise azalmadı: Avrupa Merkez Bankası’nın yönetim deÄŸiÅŸikliÄŸi sonrasında parasal geniÅŸlemeye ivme vermesi belki günü kurtarıyor ancak emtia fiyatlarının da yukarı yönde harekete geçerek enflasyon baskısının artmasına sebep oluyor. Normalde Ä°talya ve Ä°spanya gibi önemli ve sorunlu AB üyelerinin tahvil faizleri geriledikçe emtia fiyatları yükseliyor, parasal geniÅŸlemenin boyutu yaÅŸanacak fiyat hareketlerinde etkili olacak gibi görünüyor. Orta vadede euronun deÄŸeri de bu durumdan etkilenecek, parasal geniÅŸlemenin dozu deÄŸer kaybında ne enflasyon baskısının ÅŸiddetinde etkili olacak. EÄŸer euroun deÄŸer kaybetmesini ve enflasyon tehlikesinin büyümesini istemiyorlar ise sorunlu üyeleri kaderlerine terk etmek ve paylarına düşen devasa maliyetlere katlanmak zorunda kalabilirler.
Euronun son haftalarda kayıplarını kısmen geri almış olması çeliÅŸkili bir görüntü sergiliyor, fakat bu durumun kalıcı olması pek olası görünmüyor. Açılan pozisyonların kapanmaya devam etmesi, parasal geniÅŸlemenin umutlardan daha sınırlı kalacağı beklentisi veya görece büyük bankaların Avrupa Merkez Bankası’ndan uzun vadeli borç almak yerine denizaşırı risklerini azaltmaya çalışması gibi eÄŸilimler çeliÅŸkinin sebebi olabilir. Euro Bölgesi üyeleri ne yaparlarsa yapsınlar itibar kaybının dalgalı bir ÅŸekilde devam etmesini önleyemeyecek gibi görünüyor.
Emtia fiyatlarındaki yukarı yönlü hareket Arap baharı olarak tanımlanan OrtadoÄŸu ve Kuzey Afrika ülkelerindeki istikrarsızlığın büyüyerek kronikleÅŸmesine tehlikeli bir kısır döngüye girilmesine sebep olabilir. Zira enflasyon baskısının artması çaresizlik ve tepkiselliÄŸi besliyor; Ä°ran örneÄŸinde olduÄŸu gibi petrol gibi emtialarda arz daralması yolu ile olumsuzlukları artırabiliyor. Ayrıca ortaya çıkan istikrarsızlıklar, farklı hesaplar içinde olanlara müdahale etmek ve çıkar saÄŸlamak için gerekli bahanelerin oluÅŸmasına katkı yapıyor!.. Önemli bir ticaret yolu kavÅŸağı olan DoÄŸu Akdeniz’e iliÅŸkin çıkar çatışması riski büyümeye devam ediyor. Filler veya öyle olma niyetindekiler tepiÅŸiyor, otlar eziliyor…
Emtia fiyatları yolu ile küresel düzeyde enflasyon baskısının sebebi ne olursa olsun bir ÅŸekilde artıyor olması Türkiye ekonomisini de etkiliyor. Hem enflasyon hem de cari açık beklentileri bozuluyor; durgunluk endiÅŸesi ve buna baÄŸlı geliÅŸmeler tüm eÄŸilimleri etkiliyor. EÄŸer 2011 yılının ikinci yarısında emtia fiyatları gerilememiÅŸ olsa ekonomimizin görünümü ne olurdu sorusunu yanıtlamaya çalışır isek, yaklaÅŸan tehlikeyi daha iyi anlayabiliriz. Şüphesiz cari açık daha büyük olur, dış finansman daha yetersiz kalır, Türk Lirası’nın deÄŸer kaybı ve faizler daha yüksek seviyelere ulaşırdı; piyasalarda oldukça tehlikeli dalgalanmalar yaÅŸanabilirdi.
Küresel düzeyde belirsizlik ve kırılganlığı önemli ölçüde artıran emtia fiyatlarının yükseliÅŸine izin verilmeyeceÄŸi, bu tehlikeden kaçınmanın mümkün olduÄŸunu iddia edenler çok yanılıyorlar. Haklı olduklarına herkesi ikna etmek için de petrol ve Ä°ran’ı iÅŸaret ederek olumsuzluÄŸun geçici olduÄŸunu öne sürüyorlar. Bardağın dolu kısmını abartmaya çalışanlar 2006 yılında petrol fiyatında yaÅŸanan yükseliÅŸ için de kasırgaları bahane etmiÅŸlerdi, fakat fiyatlar küresel kredi krizine kadar hızlanarak artmıştı. Parasal geniÅŸleme, para politikalarının bir daha sıkılaÅŸmamak üzere gevÅŸetilmesi temel sebeptir. Bugün için normale dönmek bir alternatif deÄŸildir tercih ise durgunluÄŸun enflasyonist olması lehine kullanılmıştır ve böyle olmaya devam etmektedir. Hal böyle olunca emtia fiyatlarının yükselmesi, enflasyon baskısının artması, böyle olmayacağı varsayımına göre ÅŸekillendirilmiÅŸ tüm beklentilerin deÄŸiÅŸmesi kaçınılmazdır. KüreselleÅŸme denilen kuralsızlık ve sorunları ağırlaÅŸtırma pahasına günü kurtarma yaklaşımları iflasa koÅŸmaktadır. Sorunların yayılmasını ve hızla büyümesini önlemek adına yapılanların tam aksi sonuca hizmet ettiÄŸini görmemek yönündeki basiretsizlik insanlığın geleceÄŸini karartmaktadır.