Dün saat 16:00 sıralarında Başbakan Binali Yıldırım EKK kararlarını açıkladı. Aynı sırada Avrupa Merkez Bankası Başkanı Mario Draghi de konuşuyordu. Kararlar açıklanmadan ve Draghi konuşmaya başlamadan önce dolar 3.34 seviyelerine kadar gerilemişti.
Dün sabah yazdığım yorumda belirttiÄŸim üzere 3.34 seviyesi kritik bir destek seviyesiydi ve bu seviyede dolara alım gelebileceÄŸini belirtmiÅŸtim ama dolar bu seviyeleri gördükten kısa bir süre sonra, Dolar endeksi (DXY) hızla yükseliÅŸe geçti. Çünkü Draghi, varlık alımlarını programını gelecek yıl Nisan’dan itibaren 80 milyar eurodan 60 milyar euroya indiÄŸini,  programı da Aralık 2017’ye kadar uzattığını açıkladı. Normalde bu açıklamanın Euro’nun deÄŸer kazanmasına neden olması gerekirdi. Fakat, varlık alım miktarının azalmasına raÄŸmen geniÅŸlemeci politikaların devam edeceÄŸini açıklanması ile euro deÄŸer kaybetti ve euro/dolar paritesi 1.07’nin altına hızla indi. Bu durum DXY endeksinin hızlı yükseliÅŸine neden oldu. Dolayısıyla dolar/TL kuru da 3.49 seviyelerine kadar yükseldi ve bu sabah itibariyle 3.45 civarında bulunuyor.
Bir bakıma EKK kararlarının açıklamasının zamanlaması büyük ÅŸanssızlık oldu. EÄŸer dün AMB’dan bir açıklama olmasaydı, EKK kararları sonrasında belki dolar hafif bir gerileme yapabilirdi fakat, ardından yeniden yükseliÅŸe geçmesini beklerdim ama yükseliÅŸ bu kadar sert olmazdı. EKK kararlarını saÄŸlıklı deÄŸerlendirebilmek için bazı soruları ortaya koymak  ve EKK kararlarının bu sorulara cevap olup olmadığını sorgulamak gerekiyor.
- Şu an ekonomideki en acil ve çözülmesi gereken temel sorun nedir?
- En temel sorun dövizdeki dalgalanmadır.
- Neden?
- Döviz kurlarındaki dalgalanmanın yüksek boyutlara ulaşması ekonomiye üç yoldan büyük zarar veriyor.
- Döviz kuru dalgalanması çok mu yüksek?
- Evet… AÅŸağıdaki grafiÄŸe bak. Bu grafik dolardaki dalga boylarını (standart sapmayı) gösteriyor. Åžu an volatilite 2001 ve 2008 krizlerindeki boyutlara yaklaÅŸtı.
- Evet hocam… hakikaten de dalga boyları çok yükselmiÅŸ… Peki bu dalga boyları yükselince ne oluyor?
- Az önce söylediğim üzere, ekonomiye üç yoldan büyük zarar veriyor. 1) Geleceğe dönük öngörülemezlik arttığı için yatırımları engelliyor, dolayısıyla istihdamı engelliyor, işsizliğin artmasına neden oluyor.
- Döviz kuru dalgalanması yatırımları  neden engelliyor?
- Çünkü iÅŸletme girdilerinin ve maliyetlerinin %50-60’ı döviz bazındadır. ÃœreteceÄŸiniz ürüne fiyat belirlemek için döviz kuru sakin ve istikrarlı olmalıdır. Bu kadar oynak olunca, fiyat belirlemek çok zor olur. Ä°ÅŸletmeler önünü göremez ve yatırımlar azalır. 2) Ä°kinci büyük maliyeti ise, dövizin sadece yükselmesi deÄŸil, oynaklığın ve dalga boylarının  artışı ÅŸirketlerin maliyetini artırmasıdır.
- Hocam, girdilerinin %60’ı döviz olan bir firma için  döviz yükselince maliyet artar ama oynaklık artınca maliyetler nasıl artıyor?
- Bir firmanın maliyetinin tamamının %100 dolar olduÄŸunu varsayalım.  Firma bir ürünü üretiyor ve 100 dolara satıyor. Satarken TL Fatura kesiyor ve 3 ay sonra tahsil ediyor olsun. Bugün dolar 3.45 TL olduÄŸu için  345 TL deÄŸerinde fatura kesecektir. Ama firma 3 ay sonra doların ne olacağını bilemediÄŸi için, kârını koruyabilmek için 100 dolarlık maliyetin içine kur riskini koyuyor.  Dün bir toplantıda bir iÅŸ kadınına ÅŸunu sordum. EÄŸer doların 6 ay boyunca 3.40’da kalacağını bilseydin, 100 dolara sattığın malı kaç dolara satardın? Aldığım cevap ilginçti; “80-85 dolara satardım” dedi.  Yani kurda oynaklık artınca, iÅŸletmeci kendi koruyabilmek için, daha yüksek risk primini maliyete ekliyor. Bu durum faizin maliyetinden çok çok daha yüksek.
- Çok iyi anladım hocam… Peki üçüncü maliyet nedir?
- Üçüncü maliyet ise Türkiye’deki özel sektörün döviz borçları çok yüksek olduÄŸu için, kur artışları sonrasında ödeme güçlüğü içine düşecekleri endiÅŸeleri nedeniyle çok daha yüksek faizlerle dışarıdan para bulmak zorunda kalıyorlar ve hatta bazı firmaların kredi hatlarının kapatılması riski oluÅŸuyor. Yani bu firmalar ciddi bir sıkıntı içine girdikleri için bırakın yatırım yapmayı, günü kurtarmaya çalışıyorlar.
- Hocam o zaman eğer kurlar istikrarlı olursa bu dediğin sorunlar olmaz. Millet önünü görür. Kimse işten çıkartılacağım diye korku yaşamaz.
- Peki bu EKK Kararları dövizdeki volatiliteyi ve kararlılığı sağlayacak kararlar içeriyor mu?
- Bilmiyorum hocam.. sen anlat.
- Åžu an EKK kararları içinde döviz volatiltesini azaltacak bir tedbir yok.  Firmalara destek saÄŸlanacak ama bu destek TL destek olacak. Döviz borcu yüksek firmalar için bir önlem görmedim. Herkes devletin firmalara 250 Milyar TL vereceÄŸini zannetti. Böyle olmayacak. EÄŸer bir firma bankadan kredi isterse ve banka bu ÅŸirketi riskli görüp kredi vermiyorsa, Kredi Garanti Fonu (KGF) bu firmaya kefil olacak.  KGF’nun verebileceÄŸi maksimum kredi kefaleti 250 milyar TL olabilecek. Yalnız ÅŸunu belirteyim ki; özellikle finansal darboÄŸazdaki firmalara ciddi bir cansuyu olacaktır. Ayrıca esnafa faizsiz 50 bin TL önemli bir adımdır.
- Yani hocam, bu kararlar firmalara nefes aldırır diyorsun.
- Evet firmaların büyük bölümünü rahatlatacaktır ama yatırımları ve istihdamı artırmakta etkili olması beklenmiyor. Döviz borçlu firmalar için bir önlem olmayınca ve döviz kurlarındaki dalgaları azaltıcı bir önlem içermediği için piyasalara olumlu etkisi çok sınırlı oldu.
NOT: Bugün toplantılarım nedeniyle çıkmak zorundayım… DOlar ve borsa yorumumu veremiyorum. Dolar, 3.40’ı destek yapabilir. Borsada ise yatay seyri bekliyorum.
Bu yazı 9 Aralık 2016 Saat 09:42’de yazılmıştır.Â
hocam yıl sonuna kadar dolar 3,85 TL gelecek sene ise 4,20-4,50 TL olmasını beklemekteyim.çünkü cumhurbaşkanımız böyle istemekte ve faizleri sıfır yapma gayretinde.ayrıca ülkenin cari acığı,suriyeli sığınmacılara ödemiş olduğu masraflar.suriye operesyonları vs