Önceki gece Dolar’da 4.80 Seviyesi Görülürken, MB’nın ve Sizlerin Sinir Uçları baÅŸlıklı bir yazı yazmıştım. Yazının sonlarına yaklaÅŸtığımda dolar bir anda 4.65 seviyelerinden 4.80 seviyelerine fırlamıştı. Makul açıklama şöyle; Amerikan piyasaları kapanıp, Asya cephesinde iÅŸlemler baÅŸladığında “TL çok düştü buradan döner diye 4.50’lerden pozisyon açan Asya’lılar stop-loss (zararı kes) yapmak zorunda kalmışlar ve dolar fırlamış. Sabahleyin de Avrupa açıldığında bu sefer Avrupalılar geceki sert yükseliÅŸi görünce onlar da zarar kesmeye kalktığında dolar 4.90’lara dayanmış ve herkesin gözü Merkez Bankası’na çevrilmiÅŸti. Dün geceki yazımda bugün için MB’nın iÅŸinin zor olduÄŸunu belirtmiÅŸtim. Aslında doları stabilize edecek (en azından kısa vadede artışı durduracak) ilaç faiz artırımıydı ve sonunda bu yapıldı. MB borç verme faiz oranını %13.50’den %16.50’ye yükseltti. Dolar 4.85 seviyelerinden sert bir ÅŸekilde 4.65’lere düştü sonra da 4.54 seviyesine kadar indi. Bu yazıyı yazdığım sırada 4.56’dan iÅŸlem görüyor.
Åžu an çok önemli sorular ÅŸunlardır; “Bu faiz artışı yeterli mi?”, “Dolar yeniden yükseliÅŸe geçer mi?” Åžu an için MB’nın bu adımının doları istikrara kavuÅŸturmak açısından yeterli olacağını, ama dolarda yeni yukarı hareketler olacağını, fakat en azından önümüzdeki 1-2 hafta içinde 4.90 seviyesini artık geçemeyeceÄŸini düşünüyorum. 4.47 ile 4.71 aralığında dalgalanması beklenebilir. Åžimdilik dolar ile ilgili olarak söyleyeceklerim bunlardır. Dilerim önceki geceki yazımı okuyanlar dün sabah dolara saldırmamışlardır. GeçmiÅŸ, faiz artışlarının tümüne baktığımızda haftalık bazda, dolar %8′ prim yaptığında faiz artışları gelmiÅŸti ve bu sefer biraz gecikmeyle geldi. “Sinir uçları” olarak tanımladığım yere çok yaklaÅŸmış olduÄŸumuz için, önceki geceki yazımda doların peÅŸinden gidecek olanları uyarmak istemiÅŸtim. Nitekim MB’nın toplantı yapacağı haberi 15 kuruÅŸluk düşüş yarattıktan sonra, 300 baz puanlık faiz artırım haberi dolar 4.55’lere çekti. Görülen en yüksek fiyat 4.92 olduÄŸuna göre 38 kuruÅŸluk düşüş gerçekleÅŸti. Yüksek seviyelerden (4.80’in üzerinden) alanlar, eÄŸer stop (zararı kes) seviyesi belirlememiÅŸlerse, şimdi o seviyelere gelse de satsam diyorlar. Ama 1 haftalık süreç içinde yeni ve çok beklenmedik olumsuz bir geliÅŸme olmazsa, sayın CumhurbaÅŸkanı faiz artırımını hedef alan bir açıklama yapmazsa, hazır FED tutanakları da “faiz artırmakta acele etmeyeceÄŸiz” mesajı vermiÅŸken o seviyeleri kısa vadede görme olasılığımız zayıf.
***
Borsa Yatırımcısı Ne Yapmalı?
Dolar rekorlar kırarken, dikkat çeken en önemli unsur, borsanın en azından endeks bazında buna çok fazla reaksiyon vermemesi ve 100 bin seviyesinin altına düşmemesiydi. Gerçi dolar sürekli yükseldiği için, BIST-100 endeksi yerinde saysa bile, dolar bazında sert düşüşler yapıyordu. Endeksin TL ve Dolar grafiklerini aşağıda alt alta veriyorum.
Üstteki grafik TL bazında, alttaki grafik de Dolar bazında endeksi gösteriyor. Dün işlem miktarı 1 milyar lotu aştı. Endeks TL bazında düşüş yapsa da, dolar bazında (dolardaki düşüş nedeniyle) artış yaptı. TL grafiğe bakarsanız, 97.500 seviyeleri görüldükten sonra, doların yarattığı strese rağmen 100 binin üzerinde tutundu. Dolar bazında bakıldığında ise 2.20 dolar civarından yukarı dönüş yaptı.
Borsa büyük olasılıkla bugün düne göre en azından 1000-2000 aralığında yükselişle açılabilir. Her ne kadar gelişmekte olan ülke borsalarında genel eğilim aşağı yönlü olsa da, biz zaten özellikle dolar bazında çok fazla negatif ayrışmıştık ve yeni bir yükseliş trendi başlayacak diyemesek de, borsada ciddi bir tepkinin arefesinde olduğumuzu düşünüyorum. Bu yüzden yatırımcılar biraz sabırlı olmalılar. Bir günlük borsa hareketine bakıp, radikal karar vermemeliler. Evet, belki bu sabah borsa yükselerek açılacak ama, sonrasının nasıl olabileceğinin senaryolarını çıkardınız mı?
Åžimdi yatırımcının durumuna ve senaryolara beraber bakalım. Birçok yatırımcı büyük ihtimalle maldadır. Çünkü Kahneman’ın Prospect Teorisini sizlere uygularsak, zarara geçtiÄŸiniz andan itibaren zaten satmamışsınızdır ve “yükseliÅŸ olsa” diye dua ediyorsunuzdur. EÄŸer durum buysa, elinizdeki hisse, aldığınız fiyata gelinceye kadar beklemek isteyeceksinizdir. Ama ben yine de beyninizin içindeki nöronları harekete geçireyim.
Senaryo-1: Elinizde hisseler var ve borsa 1500 puan yükseliÅŸle açıldı. Ama sizin hisse bir türlü gitmiyor, hatta düşüyor… Ne yapacaksınız? Nasıl davranacaksınız?
Senaryo-2: Elinizde hisseler var ve borsa 1500 puan yükseliÅŸle açıldı. Sizin hisse de artışa geçti ve borsada artış %2’ye ulaÅŸtı sizin hisse %4 artıda… Ne yapacaksınız? Nasıl davranacaksınız?
Senaryo-3: Elinizde hisseler var ve borsa 1500 puan yükseliÅŸle açıldı. Sizin hisse de artışa geçti ve borsada artış %3’ye ulaÅŸtı, sizin hisseniz sadece %1 artıda… Ne yapacaksınız? Nasıl davranacaksınız?
Senaryo-4: Elinizde hiç hisse yok ve borsa 1500 puan yükseliÅŸle açıldı. Almayı düşündüğünüz hisse borsadan daha yüksek prim yaparak açıldı… Alacak mısınız? Yoksa biraz gerilesin de öyle alayım mı diyeceksiniz? Varsayalım ki hisse gerilemeye baÅŸladı, bu sefer “düşüyor biraz daha bekleyeyim mi diyeceksiniz? Yoksa daha önce karar verdiÄŸiniz fiyata gelince sorgulamadan alacak mısınız? EÄŸer bu seçeneÄŸi seçerseniz, neden o fiyattan aldığınızın doyurucu bir cevabı var mı? Varsayalım ki aldınız ama hissede düşüş devam ediyor ve %1.5 zarardasınız, bu sırada borsada artış hızlanıyor… ne yapacaksınız?
Senaryo-5: Elinizde hiç hisse yok ve borsa 1500 puanlık yükseliÅŸle açıldı. Almayı düşündüğünüz hisse borsadan daha fazla primle açıldı, hemen alacak mısınız? Varsayalım ki coÅŸku ile aldınız ve hisse yükseliÅŸine devam ediyor, mutlusunuz, aldığınız fiyata göre %3 yukarıdasınız… Almadan önce hangi vade için aldığınıza karar vermiÅŸ miydiniz? Gün içi satmak üzere mi aldınız, yoksa zaten orta ve uzun vadeli almayı düşünüyordunuz da öyle mi aldınız? Kâr hedefiniz ve zarar kes hedefiniz var mıydı?
Yukarıdaki senaryolar sadece beÅŸ tanedir. Halbuki bu senaryoların sayısı sonsuzdur. Kaç kiÅŸi acaba seans açılmadan önce yukarıdaki senaryolarda verilen sorulara cevap vererek iÅŸlemlere baÅŸladı. Hepinizin seans öncesi beklentileri vardır. Kafanızda kendi senaryonuz vardır. Sorun ÅŸu ki, hemen hemen %99’unuz da confirmation bias adı verilen beyin zaafı vardır. Kafanızdaki senaryoya ters bir ÅŸey söylenirse kabul etmezsiniz, yükseleceÄŸini düşünerek aldığınız hisse düşmeye baÅŸlarsa “birileri elinizdeki malı kapmaya çalışıyordur” vs vs..
EÄŸer bu yazıyı 10 bin yatırımcı okuyorsa, 10 bin tane ayrı senaryo vardır. Çünkü herkesin risk algılaması, mali yapısı, huyu, elindeki hissesi, borsaya iliÅŸkin beklentisi ve görüşü farklıdır. Åžimdi benden öyle bir yazı yazmamı istiyorsunuz ki hepinize cevap olsun. Bu durumda sizlere ÅŸu hisseyi alın demeliyim ve ÅŸuraya gelince satın demeliyim. Varsayalım ki izleyen 10 bin kiÅŸinin sadece 1000 tanesi, günde ortalama 1 milyon bin lot iÅŸlem olan hissede 500’er lot alım yaptı… Toplam 500 bin lot eder. Siz zannediyor musunuz ki para kazanacaksınız? Her çöplüğün bir horozu olduÄŸu gibi her tahtanın bir horozu vardır. Sizlerin para kazanmasına izin mi verecekler? Benim nerde al nerde sat dediÄŸimi onlar da biliyorlarsa, alım yapsanız bile kârlı sattırırlar mı? Tahtaya ciddi bir satış baskısı koyarak, 7-8 kademe aÅŸağı çektiklerinde kaç kiÅŸi buna dayanır? BeÅŸ 10 gün boyunca hissenin kımıldamadığını görseniz, bir türlü gitmediÄŸini görseniz, güzel bir küfür savurup, bana lanet okumaz mısınız?
Dün bir okuyucumun gönderdiği e-postayı sizlerle paylaşayım. Kendisinden izin almadığım için ismini paylaşamıyorum. Aslında hepiniz bu arkadaşın yaşadıklarını, borsa maceranızda yaşamadınız mı?
Selam, YaÅŸar Hocam
Bu ÅŸekilde davranan kim varsa, bence forumları takip etmeyi bırakmalı… Çünkü kazancınız da kaybınız da bir birini götürür ve baÅŸabaÅŸta kalırsanız bu en iyi sonuçtur. Kumarcı olmak yerine yatırımcı olmalısınız…
Neyse lafı fazla uzatmayayım… Åžimdi sizlere bir soru daha soracağım… Çin’de güzel bir elektronik kalem üretildiÄŸini gördünüz. Bu kalem lazer ışınına sahip ve bal alırken bala tuttuÄŸunuzda kalemin üzerinde deÄŸerler beliriyor ve balın içinde ÅŸeker var mı yok mu anlıyorsunuz… Ãœstelik suni ÅŸeker oranını ölçebiliyorsunuz… Bu kalemi ithal edeceksiniz ve fiyatı 2$ olsun. Türkiye’de kaç TL’ye satacaksınız? EÄŸer fiyatınız yüksek kalırsa satış yapamazsınız. Bu kalemi 100 TL’ye mi satmayı düşünürsünüz? Sonra bir araÅŸtırma yaptınız ve kalemi baÅŸkalarının 20 TL’ye sattığını gördünüz. Sizin fiyatınız ne olurdu? Burada satacağınız fiyatı belirlemek artık çok kolay…
Bunu hisse senedine uyarlarsak, bir hisseyi 8 TL’ye aldığınızda satacağınız fiyatı biliyor musunuz? Ä°ÅŸte sorun burada baÅŸlıyor… Yukarıdaki arkadaÅŸa GEREL’in ne iÅŸ yaptığını, son yıllık satışlarının ve kârının ne olduÄŸunu sorsam bilemez. Ama GEREL alır ve zarar eder.
Kısa vadede hisse fiyatını momentum yani artış ya da düşüş gücü belirler. Bir hisse artışa geçtikten sonra (eÄŸer ciddi manipülasyon yoksa) bu artış sürekli olmaz. Bir yerde artış durur. Beynimiz de artışın durup, düşüşün baÅŸlayacağı yeri bulmak ister… Ama beynimizin öyle bir özelliÄŸi yoktur ve en yanlış rehber beyindir.
Uzun vadede ise hisse fiyatını ÅŸirketin yıllık satış ve kâr büyümesi belirler… Bu konuda bir çalışma yapmamışsanız, faaliyet raporlarını, yatırımlarını okumamışsanız, geleceÄŸe dair tahminler ve senaryolar geliÅŸtirmemiÅŸseniz hissenin uzun vadede nereye gideceÄŸinizi bilemezsiniz… Bırakın ÅŸu borsayı izleme iÅŸini…
Sadede geleyim… EÄŸer borsada kısa vadeli Al-sat yapıyor olsaydım, yarın açılıştan sonraki ilk yarım saat içinde hiç bir ÅŸey yapmazdım. Borsanın ilk 10-15 dakikada gördüğü zirveden itibaren en az 500-750 puan düşmesini bekleyip, daha sonra endekse en yakın hareket eden veya elinde net döviz varlıkları olan ÅŸirket hisselerinden birkaç kağıtta (3’ten fazla olmamalı) alım yapardım ve hepsi için teknik stop (Zarar-kes) seviyelerini belirlerdim. Kâr hedefim de ortalama olarak yüzde 3-6 arası olurdu. Bu kârı görünce satardım. Ama kar hedefime ulaÅŸmamışsa ve stop noktasına da gelmemiÅŸse beklemeye devam ederdim.
Eğer borsanın 120 binlerden 100 binlere düşüşü öncesinde hisse almış olsam ve zararda olsam, elimdeki hisselerin hepsinin Mart bilanço performanslarına bakar ve performansı bozulanları satıp, şu an ihracatı olan, elinde net döviz varlıkları olan ve Mart ayında da mali yapısında sorun olmayan hisselere geçer öyle beklerdim.
Aşağıdaki tablo bir alım önerisi tablosu değildir. Merak edersiniz diye, Net Yabancı para döviz pozisyonunu, net satışlarına oranladım (son kolon). Bu listede finans, sigorta, GYO, Yatırım ortaklıkları bulunmuyor. Bilançosu açıklanmayanlar 2017/12 olarak görünüyor. Cirosuna göre en yüksek net döviz pozisyonu olanlardan en düşük (negatif) olana doğru sıralanıyor. Son olarak, borsada yarın yükselişle açılabiliriz, ama mal toplamak isteyenler açılış sonrasında satış baskısı yaratabilirler. Endeksin 1-2 hafta içinde 106-107 civarına çıkmasını bekliyorum. Bu tahminimin yanlış çıkma olasılığı %25-30 arasındadır. Stop seviyesi 99.350 seviyesidir. Ama stop seviyesini aldığınız hisse için belirlemek daha iyi olur.
TABLOYU İNDİRMEK VEYA GÖRMEK İÇİN BURAYI TIKLAYINIZ
Paranız saÄŸlığınızı bozmasın…
Selamlar,
Yazıda sözü geçen tabloyu eklemeyi unutmuşsun sanırım.
Bilginize,
Emekleriniz için teÅŸekkürler…
Hocam merhaba,
Yazılarınızı ilgiyle takip ediyorum. Son kısımda bahsettiğiniz tabloyu göremedim. Saygılarımla
Yazinin sonunda “Tabloyu indirmek veya görmek için buraya tıklayın” yazan bir link var. Oradan görebiliyoruz.
Hocam aşağıdaki tabloda diye yazmışsınız ama tablo yok?
Merhaba değerli hocam , sizden bir ricam var , petkim için uzun vade yatirim yaptım, ama çok kötü bir zamana denkgeldi ve % 50 zarardayim , 8.01 den almıştım şu an 4.65 te , uzun vade için bir yorum yaparmisiniz müsait oldugununda, teşekkür ederim.
Hocam son paragrafta ifade ettiğiniz tablo ya ulaşamadım. Saygılar.
Aşağıdaki tabloyu göremedim hocam. Yazı için çok teşekkürler.
“AÅŸağıdaki tablo bir alım önerisi tablosu deÄŸildir. ” Hocam tabloyu göremedim.??
Bilgilendirme yazınız için teşekkürler. Hocam elinize sağlık.
AÅŸağıda dediÄŸiniz tablo sayfada çıkmamış sanırım…
hocam elinize sağlık.
Hocam aşağıdaki tablo dediğinizi göremedim ama
tabloyu göremedik :)
Çok güzel yorumlar, aydınlatıcı bir yazı. Emeğinize sağlık hocam.
Faizler yükselirken borsanın düşmesi gerekmez mi?
Son paragrafta belirtilen tablo mevcut deÄŸil.
Kolay gelsin aşağıdaki tablo demişsiniz. Ben tabloyu göremedim.
Merhaba YaÅŸar bey, tabloyu yazınızın sonunda bulamadım. Sanırım bir problem var. Ä°yi çalışmalar…
hocam tablo çıkmamış bilginize…
tablo goremedik hocam
Tabloyu göremiyoruz hocam.
Merhaba Yaşar Bey, son paragrafta bahsettiğiniz tablo sayfada görünmüyor.
Emeginize saglik hocam. Tesekkur ederiz.
HOCAM LÄ°STE NEREDE?
editörler yanlışlıkla silmiÅŸ yeniden ekledim…
Hocam
Bahsettiginiz tablo eklenmemiÅŸ
Tabloda Dohol 2018/3’e göre hesaplanmış anlıyorum ama * koyup en tepeye alabilirdiniz hocam. Zira ÅŸu anda ülkeye kredi açacak konumda
Hocam, tekrar mükemmel bir yazı olmuş, balık tutmayı öğrenme çerçevesinde ki bilgilendirmelerinizi merakla takip ediyoruz.