Pazar günü eÄŸitici bülten ve dün de periscope’dan piyasalarda olası hareketlere iliÅŸkin görüşlerimi sizlere aktarmıştım. Bunu yaparken de geçmiÅŸte yaÅŸanan darbe ve darbe giriÅŸimlerinde piyasaların verdiÄŸi reaksiyonları baz alarak, ayrıca yaklaşık 25 yıllık piyasa tecrübemi de katarak öngörülerde bulunmaya çalıştım. Takdir ederseniz ki, bu tür zamanlar ciddi volatilite ve belirsizlik zamanlarıdır. Normalde piyasalara iliÅŸkin hiç bir görüş vermeyebilirdim. Ama yıllardır beni takip eden okuyucularıma karşı sorumluluÄŸum gereÄŸi, insanlarımızın yılarca alın teri dökerek elde ettikleri birikimleri nasıl heba ettiklerini ve bunun ardındaki psikolojik faktörleri yıllarca yaÅŸadım ve araÅŸtırdım. Her gün, her saat her saniye hareket eden fiyat hareketlerini yakalamaya çalışmak boÅŸuna bir eylemdir. Ä°nsan beyninin bu tür zamanlarda doÄŸru kararlar üretmesinin imkansız olduÄŸunu bilim adamları yıllardır yaptıkları çalışmalarda ispatlamışlardır. Her zaman ÅŸu sözü söylerim; “Allah’ın insana verdiÄŸi en büyük nimetlerden biri satın aldığı evin fiyatını her gün, her saat ya da her dakika görmüyor olmasıdır”. Arsa alan birinin içi rahattır çünkü o kiÅŸi kafadan en az 3-5 yıl beklemeyi göze alır ve arsa fiyatlarını her gün izlemediÄŸi için, duygusal durum oluÅŸmaz, kendini mutsuz hissetmez, hatta elinde bir varlığı olduÄŸu için de mutludur.  Ama borsa öyle deÄŸil. AÅŸağıdaki grafiÄŸe bakın.
Bu grafikte daire içindeki büyük düşüş, (bir günde %14.35 düşüş) 2003 yılı 2 Mart tezkere krizinin ertesinde 3 Mart gününü gösteriyor. Irak’a ABD askerlerinin geçiÅŸi iznini veren tezkere Meclisten geçmemiÅŸ ve ertesi gün borsa çakılmıştı.  EÄŸer o gün insanlara “panik yapmayın” deseydim, açılışta satmadıkları için veryansın edeceklerdi. Borsa 11.500 seviyesinden yaklaşık 10.o00 seviyesine kadar düşmüştü. Ä°zleyen 6 günde ise yeniden 11 bin seviyesine kadar yükselmiÅŸti. Ne gariptir ki, 10 bine yaklaÅŸan borsada o gün satanların çoÄŸu, 3 gün arka arkaya yükselince yeniden almışlardı. Hatta o gün 11.500’den baÅŸlayan düşüşün erken saatlerinde satanlar asla 10 binden alım düşünmemiÅŸlerdi. Çünkü beynimiz böyle yapılandırılmış durumda.  Fakat grafiÄŸe bakmaya devam edelim. Varsayalım ki; borsanın 3 Mart tarihindeki sert düşüşünde yatırımcı satmadı ve endeks yeniden 11.000 seviyesine gelince “nasıl olsa artık yukarı döndük diye satmadı” ve iyi ki panik yapmamışım”  Ama sonraki günlerde endeks 9000’e kadar düşerken de satmadı. Çünkü insanoÄŸlu’nun beyni asla zararı kabullenmez ve aldığı fiyata gelene kadar satmaz. Aldığı fiyatın üzerine çıksa da satmaz çünkü, artık yukarı hareket vardır ve güven oluÅŸmuÅŸtur. Ama sürekli huzursuzdur!!! Çünkü nerede satacağını bilemez. “Sattığımda ya yukarı gitmeye devam ederse” diye korkar, ya da aÅŸağı giderken yatırımcı psikolojisi eÄŸitimlerinde çok ayrıntılı anlattığım beynin amigdala bölgesi devreye girince kendi akli kontrolü dışında satar ve amigdalanın devreye girdiÄŸi yer dibe yakın yerlerdir.
Neyse… konuyu dağıtmayayım… Endeks 9 bine düştüğünde bile satmayan varsa, ya seans izlemiyordu ve “battı balık yan gider” diye düşünür, ya da aldığı hissenin gerçek deÄŸerini bilen bir yatırımcıdır ve beklemeyi bilir. Ama sürekli seans izleyip de 9000 seviyesine kadar düşüş olurken satmayan yatırımcı olacağını zannetmiyorum… Åžimdi gelelim arsa meselesine… Az önce ne söyledik… Arsa alan biri fiyatları her gün görmediÄŸi için ne satar ne de alır ve en kısa vadesi 3 yıldır. Borsadaki bir yatırımcıyı düşünün… Endeks 11.500’den düşmeye baÅŸladığı sırada uyutulmuÅŸ olsun ve Mayıs ayı başında uyandırılsın. Kârda olan odur. Çünkü piyasayı izlemediÄŸi için ne sinir sistemi ve saÄŸlığı bozulmuÅŸtur ne de servetini kaybetmiÅŸtir.  EÄŸer bu yatırımcıyı 1 yıllığına uyutsaydınız, aÅŸağıdaki durum olacaktı… Yani Mart 2004’de endeks 18500 civarına gelmiÅŸ ve kendisi de yaklaşık %70 civarında kazançlı olacaktı…
Tabi ki her zaman böyle olmaz ama ekonomi büyüyorsa, borsa her zaman uzun vadede kazandırır (doğru kağıdı seçmek şartıyla.. hiç bir  kağıdı tanımıyor ve bir şey bilmiyorsanız endeks fonu alın).
Bugün borsa yüzde 7.04 düştü. Yine çok fazla mail gelmiÅŸ. Bu sabahtan itibaren akÅŸama kadar piyasaları izleyemedim ve sadece cep telefonumdan endeksi izliyordum. Satışların en çok yoÄŸunlaÅŸtığı ve yaklaşık 5 adet stres dolu mail alınca amigdalanın devreye girdiÄŸi yer olduÄŸunu düşünüp, twitter’dan mesajlar gönderdim. Aslında bu tür satışın yoÄŸun olduÄŸu zamanlarda, en büyük sorun, sattıktan sonra nerede yerine konulacağının bilinmemesidir. Beynin illaki yükseliÅŸin baÅŸladığına ikna olmak ister ve bunun olması için de ralli tipi bir hareketin baÅŸlaması gerekir.
Böyle zamanlarda birçok belirsizlik fiyatlanır. Bu sabah JP Morgan büyümeye vurgu yaptı ve büyümenin düşmesinden endiÅŸe ettiklerini söyledi. Az önce Moodys Türkiye’nin notunu çöpe çevirebileceÄŸinden bahsetti (Bu haber henüz fiyatların içinde yok, daha doÄŸrusu not düşürülebileceÄŸi beklentisi fiyatlarda kısmen var ama ÇÖP lafı fiyatlarda yoktu ve bu haber dolar/TL kuruna ÅŸu an yansıyor ve Dolar ÅŸu an 2.98 civarında bulunuyor).
Moodys’in açıklaması şöyle;
Moody’s Türkiye için 2016 büyüme tahminini yüzde 3’e indirirken, cari iÅŸlem açığının GSYÄ°H’nin yaklaşık yüzde 3.4’ü olarak kalacağını öngördü. Darbenin baÅŸarısızlığına raÄŸmen Moody’s, krediyle iliÅŸkili risklerin yüksek olmasıyla, darbenin oluÅŸumunun daha geniÅŸ politik zorlukları yansıttğını belirtti. (Kaynak: http://www.bloomberght.com/haberler/haber/1896936-moodys-turkiyenin-notu-cope-dusurulebilir )
Bu açıklamada büyüme tahmini %3’e indirilmiÅŸ ama Cari açık /GSYH oranı %3.4 olarak bırakılmış. EÄŸer gerçekten Moodys Türk tahvillerini çöpe çevirecek olursa bunun ekonomik sebeplerden ziyade siyasi bir karar olduÄŸunu düşüneceÄŸim. Büyümeyi hafifçe %3’e düşürüp, ardından cari açık beklentisini aynen olduÄŸu gibi bırakacaksınız ve üstelik kamu borcu / GSYH oranının %34 gibi inanılmaz düşük bir rakam olduÄŸunu dikkate almayacaksınız. Åžu an Almanya hariç bütün geliÅŸmiÅŸ ülkelerin kamu borcu/GSYH oranı %100’lerin üzerindeyken, Ä°talya’nın borçlarını ödemesi imkansız olmasına raÄŸmen onların notları aynen kalacak ama Türkiye çöp olacak. Bu durum sadece dış güçlerin Türkiye üzerinde oyun oynadığı tezini destekler. Bu yüzden tahminimce ABD ile olan iliÅŸkilerde ÅŸu an sertleÅŸme görülmesi nedeniyle bu bir koz olarak kullanılacak. Olayın siyasi boyutları çok geniÅŸ olarak siyasi uzmanlar tarafından deÄŸerlendiriliyor. Bu konuları oralardan takip edebilirsiniz… (Örnek: http://sosyal.hurriyet.com.tr/yazar/tolga-tanis_322/washingtonla-gulen-krizi-simdi-basliyor_40150223  VEYA    http://www.sozcu.com.tr/2016/yazarlar/zeynep-gurcanli/abd-ile-yeni-krizler-kapida-1319291/ )
İşin ekonomik yanı ve dengeleri ortadan kalkıp, siyasi şantaj ve kozlar devreye girdiği zaman, volatilite yüksek kalmaya devam eder. Moodys haberi gözü ABD-Türkiye ilişkilerine çevirecektir. İşte bu tür zamanlarda özellikle ekonomiyi ve ülkeyi yönetenlerin ABD ilişkilerini gizli sürdürmesi  ülke yararınadır. Aksi halde kamuoyunun gözü önündeki her tartışma ve sertleşme ya da bu konulardaki her açıklama ve haber piyasalarda çok sert hareketler yaratmaya ve sadece borsaya değil, ekonomiye ve insanlarımıza zarar vermeye başlar.
Volatilite demek, belirsizlik demektir. Belirsizlik demek ise HARCAMAMAK (GSYH’nın %65-70’i) ve YATIRIM YAPMAMAK (GSYH’nın %15-20’si) demektir. Bu yüzden ülkeyi yönetenlerin belirsizliÄŸi en az düzeye indirecek ÅŸekilde adım atmaları gerekir. Yani sadece parasal önlemler ve likdite saÄŸlamak yetersiz olur. EÄŸer bu hain darbe giriÅŸiminden sonra ekonominin ciddi bir zarar görmesi istenmiyorsa, acilen GÃœVEN ortamının saÄŸlanması gerekiyor. Burada da ABD ile iliÅŸkiler özel önem taşıyor.
Borsada teknik olarak bu tür zamanlarda çok ÅŸey söylenemez… Bir bakarsınız ABD’den bir anda olumlu açıklamalar gelir,  anlaşılamayan ve yukarıdaki yazarların bahsettiÄŸi baÅŸlıkların en az bir kaçında anlaÅŸma saÄŸlanır, bu sefer borsanın uçtuÄŸunu ve ekonominin yeniden canlanmaya baÅŸladığını görürsünüz.
Borsanın dünkü 60 dakikalık grafiÄŸi aÅŸağıdadır…
Sadece teknik analiz kurallarına bakarak yorum yapacak olursak. Yani ülkede ne olduÄŸundan hiç haberimiz olmasa ve sadece grafikteki hareketleri deÄŸerlendirecek olursak, endeksin en önemli direnci 79.250 civarındadır. Düşüş hacimli olmuÅŸtur. Yani deprem etkisi vardır ve bunu artçıları gelecektir. Bugünkü, twitlerimde de söylediÄŸim üzere, tepki bekleyenler hemen bir tepki beklemesinler. Gerçi seans sonuna doÄŸru alımlar geldi ama bunlar gerçek anlamda dönüş tepkisi deÄŸildi ve cılız kaldı. 2-3 hafta içinde endeksin yeniden 80 binli seviyelerin üzerine gelmesini bekleyebiliriz. Åžu an yapılacak en en saÄŸlıklı tahmin grafik üzerinde gösterdiÄŸim yatay kanal içinde yüksek volatilite ve dalgalanma olmasıdır. Bugüne kadar borsamızı ABD’deki faiz artışları, FED’in bastığı para ve dış piyasalardaki hareketler yönetiyordu. Fakat artık en nemli etkenlerden biri ABD iliÅŸkileri olacaktır ve maalesef borsanın %60-65’in sahip olan yabancı yatırımcıların gözü bu konuda olacaktır. Ä°ÅŸte bu yüzden görüşmelerin gizlilik içinde yürütülmesinin ekonomimiz ve finansal sistemimiz açısından daha saÄŸlıklı olacağını söylüyorum. Yukarıdaki grafiÄŸin teknik analizine göre, kısa vadeli alım satım yapanlar bence 1-2 haftalık süreç için, 78.000-79.000 aralığını satış seviyesi yapıp,  75 bin altına düşüş olduÄŸunda veya bu seviyelerde 60 dakikalık bazda lot sayısı 40 milyon veya bunun altına düştüğünde alım düşünebilirler. Ama orta ve uzun vadeli yatırımcılar, en az 2-3 hafta beklemeyi göze alabilirler…
Son sözüm ÅŸudur.. arsa gibi düşünürseniz izlemeyin gitsin… ama illaki izleyecekseniz borsa ile kapışmayın. Nerede satacağınıza veya alacağınıza önceden karar verin, bunu da piyasalar kapalıyken yapın. Dış siyaset borsa ve dolar için belirleyici olacaktır. Oradaki geliÅŸmelerin nasıl olacağını bilmediÄŸimden ve konunun uzmanı olmadığımdan dolayı, o konuda tahmin yapamıyorum. Habere duyarlı ama çok sert yukarı hareketlerin ve olumsuz geliÅŸmeler olduÄŸunda da sert satışların olabileceÄŸi 1 haftaya hazırlıklı olmak gerekir. Ama 2 hafta sonra taÅŸlar yerine oturmuÅŸ olacaktır.
Hayırlı geceler….
Merhaba Yasar bey ,
Cok guzel bir yorum ustteki .
Benzeri yorum sizden daha onceleride okumustum – aklimdadir herzaman .
Umarim yatirimcilar bu tur yazilarinizi defalarca okuyup kendileri icin kazanim elde ederler .
Iyi niyetinize herzaman oldugu gibi – minnettarim .
Tesekkurler .
Syglr .