Bakır ilginç bir metaldir. Yumuşaktır, kolay eğilip bükülür. Hava koşullarından etkilenir, kolayca oksitlenebilir. Bu oksitlenme sonucunda yemek kabı olarak kullanıldığında zehirlenmeye yol açabilir. O nedenle bakır kaplar belirli aralıklarla kalaylanır.
Kalay da yumuşak bir metaldir. Buna karşılık oksitlenmeye karşı dirençlidir. Bakır kapların üzerine kaplandığı zaman oksitlenmeyi önler. Çocukluğumuzda kalaycılar vardı. O dönemlerde alüminyumdan, çelikten yapılmış ya da teflonla kaplanmış yemek kapları, tencereler olmadığı için daha çok bakır kaplar kullanılır, kalaycılar bu kapları kalaylarlardı. Şimdilerde bakır kaplar yeniden moda olduğu için kalaycılar da yeniden çıktı ortaya.
Ä°kisi de yumuÅŸak birer metal olan bakırla kalay belirli bir derecede ergitilip belirli bir oranda (genellikle yüzde 85 – 90 bakır yüzde 10 – 15 oranında kalay) birbirine karıştırılırsa bronz (ya da tunç) denilen sert ve oksitlenmeyen bir metal karışımı ortaya çıkıyor.
M.Ö. 2000’lere gelinceye kadar kap kacak yapımında kullanılan bakırın yerini o tarihlerde yavaş yavaş bronz almaya başladı. Bu yeni bileşimin yaygın kullanımı yaklaşık M.Ö. 1200’lere kadar uzanıyor. O tarihlerde demir kullanımı başlıyor ve bakırın değeri düşüyor.
Bakırın en yüksek değere ulaştığı dönemin, tek başına kullanıldığı M.Ö 2000’lere kadar olan dönem olduğunu düşünüyorum. Hitit yasalarında yazılı fiyatlardan giderek bir hesaplama yaptığımda bakırın ton fiyatının M.Ö.1250’de yaklaşık 3.000 dolar dolayında olduğu ortaya çıkıyor. Bu dönem bakırın kalayla karıştırılıp bronz yapıldığı dönemdir. Bu durumda bakırın tek başına kullanıldığı önceki dönemlerde daha pahalı olması gerekiyor.
M.S. 1900 yılından itibaren bakırın ton fiyatının dolar cinsinden karşılığını tarihsel serilerden giderek bulabiliyoruz. Örneğin 1900 yılında bakırın tonu 357 dolarmış.
Aşağıdaki tabloda bakırın dolar cinsinden ton fiyatını M.Ö. 1350 yılından bugüne kadar sunuyorum. M.S. 1900 yılına kadar olan fiyatlar benim tahminlerimdir. M.Ö. 1250 yılındaki fiyat tahminini Hitit yasalarında yazılı gümüş cinsinden ifade edilmiş bakır fiyatlarına dayanarak yaptım. M.Ö. ile ilgili öteki tahminler ise bu baz fiyata dayalı olarak yapılmış spekülatif tahminlerdir.
Yazının devamı için TIKLAYINIZ.