Basına yansıyan haberlere bakılır ise dünyanın önde gelen Merkez Bankaları’nın likiditeyi arttırma konusunda anlaÅŸmaya varması, piyasalarda olumlu etki yapmış!.. Avrupa Merkez Bankası’nın piyasalara dolar cinsi likidite saÄŸlamak üzere geliÅŸmiÅŸ ülke merkez bankaları ile anlaÅŸması bu saatten sonra neyi deÄŸiÅŸtirecek? Riskten kaçınanlar bu eÄŸilimi durdurmak adına en son söz konusu kurumların benzer bir tavır ile devreye girmek zorunda kalacağını bilmiyor muydu? EÄŸer biliyor iseler bu yaklaşımın kısa vadeden öte bir faydasının olmayacağı, tam aksine mevcut sorunları daha da ağırlaÅŸtıracağı dikkate alıp risklerini azalma kararlılığını devam ettirmeleri gerekmiyor mu?.. Merkez bankalarına bu süreçte katlanmak zorunda kalacağı itibar kaybının sistemik risk üzerinde kırılganlığı arttırıcı etkisi yok mu? Yaklaşık üç yıldır aynı yanlışların temcit pilavı gibi önümüze gelmesi böyle devam edemeyeceÄŸi kanaatini güçlendiriyor.
Yapısal sorunların giderek ağırlaştığı sürdürülebilir olmayan koşullarda para politikası uygulamalarından fiyat istikrarını koruyacak etkinlik beklemek hem bir hayaldir. Ancak piyasalara likidite vererek panik eğilimlerin ortaya çıkması ve yıkıcı olmasını kısa vadede engelleyebilir, sorunları çözmesi gerekenlere gerekli zaman fırsatını yaratmaya çalışabilirler. Likidite vererek sorunun büyümesini önleyemezler, fakat ağrıların artmasını engelleyerek algılamaları yapay bir şekilde ve kısa vadeli olarak farklılaştırabilirler. Merkez Bankalarının veri bağımlısı olması da sorunların ağırlaştığı ve sürdürülebilir olmayan eğilimler nedeniyle sistemik riskin artış eğiliminde olduğu bir dönemin yaşandığı anlamına gelir. Eğer sorunları çözmesi gerekenler bir şey yapamadığı için piyasalar likidite müptelası haline geldi ise, eski alışkanlıkları bir kenara bırakıp kaybetmemeye odaklanmak, taşınan riskleri asgariye indirmek en tutarlı davranış biçimi olur, bu eğilimin güçlenmesini engellemek sorunlar ağırlaşmaya devam ettiği sürece imkansızdır. Bazı yatırımcıları bir süre için aldatabilir, diğerlerini bekle-gör anlayışına ikna edebilirsiniz, ama bir süre sonra, olumsuz eğilimlerin güçlenerek geri dönmesini önleyemezsiniz.
Sebebi ne olur ise olsun rekabet koÅŸullarının bozulması, faaliyet gelirlerinin azalması ve gelir dağılımının bozulması çok ciddi bir sorundur. Söz konusu olumsuzlukları küçük iken kalıcı olarak çözmek yerine gerçeÄŸi gizleyerek riskten kaçınma eÄŸiliminin ortaya çıkmasını engellemek ise telafisi imkansız bir hatadır. Bu yola bir kere girildiÄŸinde geri dönüş zaman içinde imkansızlaşır; gerçeÄŸi geniÅŸ kitlelerden gizleyerek günü kurtarmak adına daha yıkıcı hataların devreye girmesi önlenemez. Beklentiler yolu ile kısa vadede piyasaların yapay bir ÅŸekilde yönlendirilmesi, makro ekonomik göstergelerle oynayarak gerçeÄŸin gizlenmesi, bu yanlışların küresel nitelik kazanması bugünün büyük açmazının oluÅŸumunda etkili olmuÅŸtur. Sorunlar hem yatay hem de dikey olarak büyüyerek ağırlaÅŸmış, siyasi iradeler ile merkez bankalarının itibarını sallamaya baÅŸlamıştır. Durumu böyle deÄŸilmiÅŸ gibi göstererek aynı yanlışları tekrar etmeyi sürdürmek, güven bunalımının oluÅŸması ve büyümesini engelleyemez. Riskten kaçınma eÄŸilimi dalgalı bir ÅŸekilde büyür, algılamalar olumsuzlaÅŸarak farklılaşır… Yanlışların yaygınlaÅŸarak küreselleÅŸmesi, bu hataları yapmayan ekonomileri de sarar, hiç bir ÅŸey eskisi gibi olamaz… Merkez bankalarınca verilen likiditenin fiyat hareketleri yolu ile yoksulluÄŸu azdırarak talebi daralması, sorunlu kredi hacmini yeni rekorlara taşıması önlenemez. Bu açıdan baktığımızda geliÅŸmiÅŸ merkez bankaları arasındaki anlaÅŸma günü kurtarmaya odaklanmış likidite bağımlısı piyasalar açısından iyi haber sayılabilir; fakat orta ve uzun vadede insanlık açısından çok daha büyük sıkıntıların yola çıkmak üzere olduÄŸunu ifade eden felaket niteliÄŸindedir.
2000’li yılların geneline baktığımızda fiyat hareketlerinin temel hammadde ve zorunlu ihtiyaç maddeleri lehine, menkul-gayrimenkul ÅŸeklindeki varlık deÄŸerleri aleyhine olduÄŸunu görüyoruz. Bu olumsuzluÄŸun temel sebeplerinden ikisi likidite bolluÄŸu ne sorunların ağırlaÅŸması pahasına günün kurtarılmasıdır. Merkez bankalarının likidite vermek konusunda kronikleÅŸmiÅŸ yanlışı tekrarlayacak oluÅŸu da, belirsizlik ve kırılganlığı arttıran olumsuz eÄŸilimlerin devam edeceÄŸi anlamındadır. Açıklanan makro ekonomik göstergelerin gerçeÄŸi sergilemesi bir süre daha yapay bir ÅŸekilde engellenebilir: Lehe fiyat hareketi yaÅŸanan ürün fiyatları gizli müdahaleler ile baskı altına alınabilir veya enflasyon ve büyüme gibi verilerdeki olumsuz etkinin görünür hale gelmesi geciktirebilir. Bu tür yaklaşımlar nesiller boyu edinilen tüm deneyimlerin yok sayılması ve yanlışta ısrar edilmesi anlamındadır.
Denize düşmemek ve devamında yılına sarılarak çaresizlik bataklığında çırpınmamak için kararlı olamayanlar, kendilerine yönelik güven kaybını ve devamında yaÅŸanacak büyük istikrarsızlığı önleyemezler. Bir birim kazanmak için birkaç kat fazlası kaybı göze almak tutarlı deÄŸildir, Merkez Bankası müdahaleleri ile bu tutarsızlığın düzeltilmesi mümkün deÄŸildir, sadece illizyondur! Dikkatli olun… Tercihleriniz, ya sorunların daha da ağırlaÅŸmasına yada tam aksine hizmet edecek… Sonra aÄŸlamayın!..