Euro/dolar paritesinin 1.30 seviyesinin altına inmesinin ardından “1 euro 1 dolar olur mu?” sorusu yine gündeme geldi. İhracatının yarısını Avrupa’ya yapan Türkiye için de euronun izleyeceği seyir önemli. Soruyu başlıkta olduğu gibi sorarsanız cevap “büyük olasılıkla tarihte bir gün” euro ile dolar 1’e eşitlenecek olacaktır. Ancak diyelim ki iki seneye kadar 1’e 1 olur mu sorusunun cevabı bence hayır! İki para birimi arasındaki parite 1 olmayacak!
Günün sorusu: 1 euro 1 dolar olur mu? Yine geldi çattı bu soru. Paritedeki hızlı düşüşlerle gündeme geldi aynı soru.
Soruyu başlıkta olduğu gibi sorarsanız cevap “büyük olasılıkla tarihte bir gün” euro ile dolar 1’e eşitlenecek olacaktır. Ancak bu durum ekonomilerdeki dengelerin değişmesinden mi olur, yoksa dünyada para birimleri ortadan kalkar ve bir gün her iki parayı alıp yerine “ünivers” diye bir para birimi verildiğinde de “eşitlenebilir”.
Soru daha net olarak sorulursa cevaplamak daha kolay olacak. ‘Önümüzdeki 6 ayda ya da 1 senede dolar ile euro eşitlenir mi’ diye sorulacak olur ise cevaplar daha “sağlıklı” ve değerlendirilebilir olacaktır. Soruyu önümüzdeki 2 yıla da uzatabilirsiniz. Ancak içinde zaman kriteri olmaksızın ucu açık soracak olursanız cevap elbetteki görecek bile olur! Ancak diyelim ki iki seneye kadar 1’e 1 olur mu sorusunun cevabı bence hayır! İki para birimi arasındaki parite 1 olmayacak!
Dün Roubini “2002’de ortada kriz yokken euro/dolar parites, 0.82 seviyesindeydi. Demekki daha düşecek çok yer var!” demiş. Benim gibi sadece teknik analize bakarak yön çizebilen birisi bile bunu söylemekte zorlanacaktır. 2002 yılı bugünden çok farklı koşullara sahip, ABD 11 Eylül felaketini yaşamış, Greenspan faizleri henüz yüzde 1’e indirmişti. AB’den Amerika’ya baktığınızda ortada elle tutulacak yanı yoktu ve hemen ardından dolar değer kaybetmeye başladı ve Temmuz 2008’de 1.6039’a kadar geriledi. Bir anlamda dolar, euro karşısında yüzde yüze yakın “devalüe” oldu!
Bugünden bakıldığında Roubini’nin 0.82 parite varsayımı “doların bir zamanlar haklı olduğunu” varsayıyor. Nedense 1.60’ın doğru olduğunu varsaymıyor! ABD ekonomisinin şu andaki durumu AB’den çok daha mı iyi? ABD her sene yüzde 4-5 büyüyorda, Avrupa küçülüyor mu? Doların faizleri “hızla büyüyen(!)” ABD’deki enflasyondan dolayı yüzde 5-6 da Avrupa’nınki yüzde 1 mi? Yok aslında birbirinden farkı. Alın birini, vurun diğerine. Aralarındaki bence; ve de piyasalarca kabul edilen; en büyük fark Amerika’nın karar alabilme konusunda Avrupa’dan daha “hızlı” olabilmesi ve “liderlik” avantajı. (Aslına bakarsanız ABD’deki son borçlanma limiti meselesinde olduğu gibi ABD’de ciddi karar alma süreçlerinde – ve de liderlikte – sorunlar var!)
Peki bu avantaj bir işe yarıyor mu? Bence ABD çok da büyük fark yaratamıyor. Diğer yandan her iki ekonomik bölge de ekonomilerinin dişlilerini hızlandırabilmek için dış talebe ihtiyaç duyuyorlar. Kendi iç talepleri (bizdeki durumun tam tersi) kendi ekonomileri için “muhtaç olunan” büyümeyi gerçekleştiremiyorlar. Bu durumda her iki bölge de kendi paralarının değerini düşük tutmak için çabalıyorlar.
Sorun aslına bir “tahterevalli” meselesi. Son iki yıldır dolar değer kaybediyor, euro güçleniyordu. Bu durumda ABD’li firmalar için başta AB bölgesi olmak üzere dolar ile ihracat yapmak kolaylaşıyor (bizde TL’nin değerini düşürürlen bunu yapmıyor muyuz?) tersine ithalat da pahallanıyordu! Ancak AB’de son aylarda yaşanmaya başlanan “ülkelerüstü borç krizi” neticesinde ortaya çıkan büyüme, liderlik, kemer sıkma önlemleri nedeniyle yeterince büyüyemeyeceği anlaşılınca önce AB bölgesine olan güven kayboldu. Bu da beraberinde parasına olan güveni azalttı.
Parite de bu durumda 27 Ekim’deki 1.4240’lardan dün 1.2960’lara kadar geriledi. 34 iş günü içinde tam tamına yüzde 9’luk bir değer kaybı. Bir başka deyişle tahtıravellide euro yüzde 9 “hafiflemiş”!
Peki bu kayıp devam edecek ve aralarındaki parite 1’e 1 olmayacaksa öngörülebiliri gelecekte ne olacak derseniz, benim ilk tahminin (uzun zamandan beri dile getirdiğim) 1.2450 seviyesi. Ardından belki; ama belki; 1.1550 seviyesi gündeme gelebilir. Ancak 2013 sonuna kadar bu seviyenin altına inme ihtimalini düşük görüyorum.
Bu konuda son bir not… Euro bölgesi dağılır, Yunanistan ya da İtalya veya İspanya eurodan çıkarsa euro 1’in altına bile inebilir diyenler var! Sorarım size… Tek başına Avrupa’yı sırtlanan Almanya ve çevresindeki ülkeler “safralarından kurtulurlarsa” sizce “Alman eurosunun” değeri bugünkünden daha mı düşük, yoksa daha mı yüksek olur?
Diğer bir deyişle “Alman eurosu” bugünkü eurodan daha mı değerli olur, daha mı değersiz?
Bence daha değerli olur. Ya sizce?
İngiltere’de işsizlerin sayısı Ağustos-Ekim ayları arasında 128 bin kişi artarak, 2 milyon 640 bin kişiye ulaştı. Ülkenin Ulusal İstatistik Kurumu’ndan (ONS) yapılan açıklamaya göre, 16-24 yaş grubunda işsiz olan gençlerin oranı yüzde 22’ye yükseldi. Verilere göre İngiltere’deki işsiz sayısı, 1984 yılından bu yana en yüksek seviyeye çıktı. İşsizlik oranı yüzde 8.3 olarak açıklanırken, ülkede işsizlik yardımı alanların sayısı 3 bin kişi artarak, kasım ayında 1 milyon 600 bin kişiye ulaştı. İngiliz ekonomisi geçen yıl resesyondan çıksa da, ülkedeki ekonomik büyüme hızı yüzde 0.5 civarında seyrediyor.