Kadir Gecesi’nde Kuran-ı Kerim’in Mesajları, Ekonomi ve Finans

Bu gece Kadir gecesi… “Allah(cc)’ın ayeti aynen şöyle söylüyor; “Bin aydan daha hayırlı bir gece”. Belki de birçoğumuzun farkında olmadığımız bir durum var; “Kadir gecesinin bin aydan daha hayırlı olduğunu kim söylüyor?” diye 100 kişiye sorsak acaba kaç kişi doğru cevabı verir bilemiyorum ama sayının çok fazla olmayacağını tahmin ediyorum. Bazen bazı cümleler bir slogan gibi algılanır.  Bu da özüne inmeyi zorlaştırır. Bir cümlenin ya da ayetin üzerinde çalışmaya ve düşünmeye başladığınızda ise inanın yeni kapılar açılıyor. İnsanlığa bir kurtarıcı olarak inen yüce kitabımızın indirildiği gece neden bin aydan daha hayırlı?

Genellikle, mübarek gecelerde twit atar ve kutlama yapardım. Fakat daha sonra baktım ki; bu tür twitler artık birilerine yaranma, taraf bulma veya nüfuz sahibi olmak için atılmaya başlanmış veya o şekilde algılanıyor. Çok içtenlikle yapanları tenzih ederim. Allah(cc) herkesin kalbini biliyor.  Artık dini konularda veya Türk milletine bugüne kadar büyük emekleri geçmiş olan tarihteki liderlerimizi veya daha genel bir deyimle, dini, siyasi, sosyal, kültürel değerlerimizi hatırlatan, öven mesajlar da atmıyorum. Çünkü ayrıştık… Çok içtenlikle attığınız bir mesajın üzerine yazılanları görünce ya cevap vermek zorunda kalıyorsunuz ve savunmaya geçiyorsunuz, niyetinizi açıklamaya çalışıyorsunuz ya da gereksiz ve boş ego tatmin edici bir düellonun içinde kendinizi bulabiliyorsunuz… Mevlana “Cahilin yanında kitap gibi sessiz ol” diyor. Nefsinize uyup cevap vermek pek anlamlı değil. Siz cevap vermeyince karşınızdaki sizi nasıl alt ettiğini düşünüyor. En güzelinin,  öyle düşünmelerine izin vermek ve onları zan’larıyla baş başa bırakmak olduğunu düşünüyorum.

Bu yazıma “Kadir gecesi” ile  başlamak da yukarıdaki gibi  yorumlanacak veya algılanabilecektir. Ama burada en azından daha uzun cümleler kurarak derdinizi anlatma imkanı var. İçsel bir mesaj vermek yerine, sadece düşünmeyi öne çıkarmaya çalışmak istediğim için yazıma böyle başladığımı belirtmek istiyorum. “Kadir gecesi neden bin aydan daha hayırlıdır?” Sadece bunun üzerine düşünmeye davet etmek istedim. Ben çok düşündüm ama Kuran-ı Kerim’in tamamını tefsirleriyle anlayarak okumadıktan sonra, bu soruya cevap vermenin çok zor olduğunu söylemekle yetineceğim. Yüce kitabımızı şu ana kadar tefsirleriyle 12 defa okudum. Her okuyuşumda, adeta başka bir kitap okuyordum. Zannedersem beşinci veya altıncı defa okuduğumda, sadece ekonomist gözüyle okudum. Dünyadaki onca finansal ve ekonomik krizi inceledikten sonra, “Acaba Kuran-ı Kerim bu konuda hangi mesajları veriyor?” diye merak ettim. Allah(cc) Prof. Mehmet Okuyan’dan razı olsun. Kuran-ı anlamaya yönelik olarak en bilimsel ve akılcı yaklaşımların kendisinden  geldiğini gördüm. Kitabımıza o kadar hakim ki; hangi surenin hangi ayetleri hangi konularda bir biri ile ilişki içinde ve birbirlerini tamamlıyor? İşte bunları mükemmel ve akla hiç de ters düşmeyen bir şekilde ortaya koyuyor. Dolayısıyla Sayın Okuyan’ın metodolojisi ile, okuyup anlamaya çalıştım. Öyle ayetler var ki; bundan 1450 yıl önce bugünü ve bugünkü krizleri çözmenin şifrelerini muhteşem bir şekilde vermiş.  Bu konuda bir kitap yazmanın bütün insanlığa büyük bir katkı olacağını düşünüyorum. Ama herhalde Mehmet Okuyan hoca gibi dini konulardaki çok değerli bilim insanlarının çok fazla yardımına ihtiyacım olacak.  Arapça hakimiyeti olmadan sadece meal veya bir iki tane tefsir ile olacak bir iş değil. İlmik ilmik dokumak gerekiyor. Ne zaman din bilginleri, diğer sosyal ve fen bilimleri alanındaki uzmanlarla bir araya gelir de öyle çalışırsa, bence yeni bir boyut ortaya çıkacaktır.

İlk defa 2001 yılında, ülkelerin geçirdiği finansal krizleri incelemeye başlamıştım. Tek amacım, krizler olmadan önce hangi sinyallerin ortaya çıktığını görmek ve bunları gördükten sonra da krizleri önlemek yolunda neler yapılması gerektiğini ortaya çıkarmaktı.  Tabi ki zor bir işti. Tam beş yılımı aldı ama yaptığım çalışmaların sonucu inanılmaz bir keyifti. Çünkü kafamdaki sorulara cevap bulmuştum. En önemli cevap ise “krizlerin önlenemeyeceği” gerçeğiydi.  Buna aşağıda değineceğim ama bu keyifle “36/42 Para Harekatı” kitabını yazarak, ekonomi tahsili olmayan insanlara da öğrendiklerimi aktarmak istedim.  Bu kitap 2006 yılının Haziran ayında bitmiş ve Kasım ayında basılmıştı. Henüz ABD krizi falan yoktu. Ama kitapta ABD’de büyük bir kriz çıkıyordu ve bu kriz emlak sektöründen kaynaklanıyordu.

Kafamdaki soruya cevabı bulmak kolay olmadı. Krizler konusunda araştırma yaparken, bir gün  Cuma namazı öncesinde, Cuma vaazını veren  imam bir hikaye anlattı. Din konusunda ilim sahibi bir zat’a  şu soruyu sormuşlar; “Madem Kur-an’ı Kerim her şeye cevap veriyor. O zaman göster bize bakalım nerede yazıyor, buğdaya zararlılar musallat olduğunda nasıl baş edilmesi gerektiğini?” Bu muhterem zat Kuran-ı Kerim’i açıyor şu ayeti okuyor;

Nahl Suresi (43. Ayet – son  cümle):  “Eğer bilmiyorsanız ilim sahiplerine sorun.” (Diyanet Meali).

İşte yukarıda belirttiğim şekilde ekonomist gözüyle Kuran-ı okumak bu dönemlere nasip oldu. Kriz araştırmalarım sırasında ilim sahiplerinden (hangi dinden olduğu önemli değil, hepsinden Allah razı olsun) bütün kriz dinamiklerini öğrenmiştim. Bütün krizler, kamunun, firmaların (müteşebbisler) ya da bireylerin aşırı borçlanmalarından ortaya çıkıyordu.

Ekonomi ilminde, ekonomik karar birimleri olarak devlet, müteşebbis ve hanehalkı sayılır. Tüm krizlerde gördüm ki; ya devlet, ya müteşebbisler ya da hanehalkı kısa vadeli hedeflere odaklanarak, uzun vadeli çıkarlarını ciddi biçimde tehlikeye atıyorlar. Örneğin,

• Devleti yönetenler, kısa vadede iktidarlarını sürdürmek için,
• Müteşebbisler, işletmeler kısa vadede rakibinden daha fazla kazanmak veya pazar payını artırmak için,
• Hanehalkı da uzun süre para biriktirerek alabileceği arabayı veya evi almak için;

Geleceklerini bugünden harcıyorlar (hepsinin kaynağı NEFİS’tir). Örneğin devleti yönetenler gelecekte toplayacağı vergileri bugünden harcıyor, eğer para yetersiz geliyorsa piyasalardan faizle borçlanıp dağıtıyor. Müteşebbisler, gelecekte kârlarını artıracağını düşündükleri yatırımları yoğunlukla özkaynak yerine borçla yapıyorlar. Hanehalkı da uzun süre para biriktirerek alacağı arabayı veya evi bugünden bankaya borçlanarak alıyor (çünkü komşusunun altında kalmak istemiyor) .

Kamu, politikacıların koltuk hırsı nedeniyle borçlanıp seçmene rüşvet dağıtması nedeniyle yüksek açıklar veriyordu (Meksika-1994, Türkiye-2001, Arjantin-2002 ve 2018). Firmalar kapitalist sistem içinde daha fazla kâr etmek, diğerini yok ederek büyümeye odaklandığından yatırım yapıyor ve bunu da borçla yapıyordu (Asya krizi). Bireyler, yeteri kadar birikim yapıp alacakları arabaya hemencecik sahip olmak, belki de etrafına hava atmak için gereksiz yere aşırı borçlanıyorlardı.  Ama sonra fatura önlerine geliveriyordu (Örn. İspanya, Japonya ABD’de  konut sahibi olma çılgınlığı bu ekonomileri yerle bir etti. Yunanistan yan gelip yattı ve kamu borç alıp dağıttı  vs).

Allah(cc) insanın fıtratlarını (sahip olduğu genetik özelliklerini)  yüce kitabımızda öyle güzel ortaya koymuş ki; uzun vade yerine kısa vadeciyiz (her konuda). Sadece birkaç ayeti örnek olarak vermek istiyorum.

Mearic Suresi (19. Ayet): “Şüphesiz insan çok hırslı ve sabırsız olarak yaratılmıştır.”

Müddessir Suresi (15. Ayet): “Sonra da o hırsla daha da artırmamı umar.”

Haşr Suresi (9. Ayet son cümle) “Kim nefsinin cimriliğinden, hırsından korunursa, işte onlar kurtuluşa erenlerin ta kendileridir.”

İnsanın yaratılış kodunu  kimse değiştirebileceğini düşünmüyorum.  Ama doğru yol gösterilmiş. Haşr Suresinin 9. Ayetine uyanlar krizlerden etkilenmezler. Ancak, çok cüzzi bir azınlık buna uyabilir. Hangi ekonomi yönetimi, ekonomiyi şuursuzca büyütmek, koltuk kapmak uğruna herkesin aşırı borçlanmasına göz yumuyorsa, ileride olacak krizlerde vebali olacaktır. İnsanoğlunun “hırs” ve “sabırsızlık” kodu değişmediği sürece her yerde her zaman krizler ortaya çıkacaktır. Önemli olan, yönetenlerin  o ortama (neo-klasik düşüncenin borçlandırarak ekonomiyi büyüt tezine)  izin vermemeleridir.

Aslında daha yazacak çok şey var. Yüce Peygamberimiz Hz. Muhammed Mustafa (SAV)’in elçiliğinde, insanlığa gelen vahyin ilk ayetlerini almaya başladığımız bu mübarek Kadir gecesinde piyasa ve ekonomi ile ilgilenenleri bu konulardan da haberdar etmek istedim.  Belki ileride bir tarihte, altını ve gümüşü biriktirmenin ve dağ gibi yığmanın ( o zamanlar alış veriş için bunlar para olarak kullanılıyordu) ekonomilere nasıl zararlar verebileceğini de anlatırım. Para kan gibidir, bir yerde durup birikip tıkanmamalıdır  ve dolaşması lazım. Bu konuda Prof. Dr. Abdulaziz Bayındır hocanın önemli tespitleri var.
Hepinizin Kadir gecesini kutluyor, sağlık, huzur ve barışa vesile olmasını diliyorum.

NOT: Piyasalarla ilgili ayrıca bir yazı yazacağım. Son 10 gündür  aşırı yoğunluğum nedeniyle biraz uzak kaldım. Hakkınızı helal ediniz.