Merkez Bankası’nın likiditeyi kısma kararları ve DXY endeksindeki gerileme doların 3.72 seviyelerine kadar gerilemesine neden oldu. Fakat bu sabah, 3.76 seviyesinde bulunuyor. Åžu an aslında birçok kiÅŸinin kafası karışık durumda. En çok merak edilen soru ÅŸudur; “Merkez Bankası’nın likiditeyi kısma kararları gerçekten etkili olacak ve dolardaki yükseliÅŸ trendini bitirecek mi?”
MB, önce haftalık repo ihalesini iptal etti. Bu durum, bankaların repodan gelen yaklaşık 40-45 milyar TL’yi %8.50’den alamamasına neden oldu. Dolayısıyla bu kaynağı bankalar baÅŸka kalanallardan bulmak durumunda kaldı. DiÄŸer iki kanaldan ilki repo pazarından borçlanmaydı. Fakat MB geçen hafta buradaki limiti önce 22 milyara sonra da cuma günü 11 milyara kıstı. Dolayısıyla bankaları geç likidite penceresinden  borçlanmak zorunda bıraktı. UÄŸur Gürses’in yazısında belirttiÄŸi üzere (yazıyı buradan okuyabilirsiniz), Bankalar aslında geç likidite penceresinden borçlanmak istemezler, çünkü bir banka eÄŸer geç likidite penceresinden borçlanıyorsa, bunun adı kötü likidite yönetimidir. Banka için, iyi bir sicil deÄŸildir. Ama Merkez Bankası 13 Ocak cuma günü yaptığı açıklamada, bankaların arzu ederlerse geç likidite penceresinden borçlanabileceklerini belirtti. Bir bakıma bankalara “siz geç likidite penceresinden borçlanırsanız, bunun peÅŸini kovalamayacağız” mesajı verildi.
Bu aşamaya kadar yaşadığımız tecrübeye ilişkin bazı önemli noktaları vurgulayalım;
- Bankalar 100 milyar TL civarında bir kaynağı Merkez Bankası’ndan %8 ile %.50 arasında bir faizden ortalama maliyet yaparak karşılıyordu, ÅŸu an MB; zaman zaman gecelik repoyu da kısacağını söylediÄŸi için bazı günler gecelik repo’dan da para vermeyebilir.
- Bu durumda bankalar kendilerini bu yeni duruma göre hazırlayacaklardır. Bu aşamada en önemli soru; bankaların bu parayı nerede kullandığıdır.  Yani bankalar ortalama %8 ile %8.50 arasından sağladıkları parayı nerede kullanıyorlar? Bununla tüketici kredisi mi veriyorlar? Bununla ev ev kredisi mi veriyorlar? Yoksa bununla devlet tahvili ve hazine bonolarını mı fonluyorlar? Bildiğimiz kadarıyla bu paranın çok büyük bölümüyle  devlet tahvili ve hazine bonolarını fonluyorlar. basitçe anlatmak gerekirse, şu an 2 yıllık gösterge faiz %11.25 seviyesinde bulunuyor. Dolayısıyla %8.25 civarından buldukları para ile bir bakıma %11 civarında bir getiri sağlayınca aradaki fark kadar kâr ediyorlardı.
- Åžimdi bu kâr imkanı ortadan kalkıyor. EÄŸer MB’nın ne gecelik ne de haftalık bazda likidite vermediÄŸini veya vermeyeceÄŸini düşünürsek, Gösterge faiz yüksek seviyelere çıktı ve bu seviyelerden aÅŸağı gelmedi. EÄŸer bankalar %8.25 civarından para bulamazlarsa devlet tahvili ve hazine bonosunu hangi para ile fonlayacaklar? BilindiÄŸi üzere ÅŸu an bankaların mevduat maliyeti veya diÄŸer kaynaklardan saÄŸladığı fonların (Sendikasyon kredisi, tahvil ve finansman bonosundan)  ortalama maliyeti %10-12 aralığındadır. Bu durum bankadan bankaya deÄŸiÅŸmekle beraber, ortalama %11 maliyet söz konusu ise, bankalar bu maliyet ile devlet tahvili ve hazine bonosunu uzun süre fonlayamazlar. Åžu an bankaların elinde toplam 209.6 milyar TL tutarında Devlet Tahvili ve Hazine bonosu bulunuyor.
- Sonuç olarak ÅŸunu söyleyebiliriz; Gösterge faiz (hem 2 yıllık hem de 10 yıllık) yükselmek zorunda kalacaktır. EÄŸer bankalar, bu tahvil ve bonoların yarısını ortalama %8.25 yarısın da %10-11 arasında bir faiz ile fonluyorlarsa, ortalama %9.5 civarında bir maliyetleri oluyor demektir ve ÅŸu an TCMB’nin yeni uygulamalarıyla bu maliyet en az 1 puan artmış olacaktır. Yani %10.5 civarına gelecektir. Bu durum bankaların tahvil ve bono portföyünden satış yapmalarına neden olarak, gösterge faizin ve daha doÄŸrusu devlet tahvili faizlerinin yükselmesine neden olacaktır. Bunu önümüzdeki 1-2 haftada göreceÄŸiz.
- MB’nın uyguladığı bu likidite kısıtlaması devletin borçlanma maliyetini, %8.50 seviyelerinden, %11.15 seviyelerine kadar yükseltmiÅŸtir. Bir bakıma, bu yük aslında ilk anda bankaların sırtına binmiÅŸ gibi görünse de, gerçekte hazinenin sırtına binmiÅŸtir. Unutulmamalı ki; eÄŸer piyasalar, geleceÄŸe dair net öngörülerde bulunabiliyorlarsa ve geleceÄŸi net görebiliyorlarsa, politika faizi ile gösterge faizi bir birine yakınlaÅŸabilir. Çünkü gelecekte büyük dalgalanmaların ve oynaklıkların  oluÅŸmayacağı düşünülür. ÖrneÄŸin Eylül ayında gösterge faiz %8.60 civarındaydı ama birçok siyasi, uluslararası risk ve not düşmesi gibi geliÅŸmeler, gösterge faizi %11.5’e kadar yükseltmiÅŸtir.
- Öğrencilerime ekonominin dinamiklerini anlatırken (Para Harekatı kitabımda da anlattığım üzere) faiz ve kur bir ekonominin tansiyonudur. Döviz kuru büyük tansiyon, faiz de küçük tansiyondur. EÄŸer vücutta bir sıkıntı varsa ve ekonomik birimler (Hanehalkı, devlet, özel sektör ve finansal kesim) arasında kan akışı (nakit akışı) sıkıntılı olmaya baÅŸlamışsa, ekonominin hücrelerine kan gitmiyorsa, kalpdeki damarlar tıkalıysa  tansiyon yükselir. Kur yükselirse, faizler de yükselir. EÄŸer bu durum akıllıca yönetilmezse, zaman zaman kalp spazmları yaÅŸanır ve geçen iki haftada bu spazmları yaÅŸadık. AÅŸağıdaki grafik durumun böyle olduÄŸunu net bir ÅŸekilde gösteriyor. Ãœstteki grafik,  dolar/TL, alttaki grafik de Gösterge faizi gösteriyor. Gösterge faiz dediÄŸimiz ÅŸey MB’nın politika faizi ne olursa olsun, artabiliyor. Genellikle geçmiÅŸte de böyle oldu.  Hem 2012’de hem de 2014 sonunda ve 2015 başında, gösterge faiz politika faizinden bağımsız olarak arttı. En sonunda öyle bir noktaya gelindi ki; MB faizleri 4-5 puan artırmak zorunda kaldı.
- Sonuç olarak, Merkez Bankası’nın uygulamakta olduÄŸu likiditeyi daraltıcı politikaya karşı bankalar kendi reflekslerini geliÅŸtirecek ve hesaplarını, artık %8-%8.50 arasından 100 milyar deÄŸil de belki 30-35 milyar TL bulabilecekleri varsayımına göre yapacaklardır. Bu durum tahvil faizlerinin (dolayısıyla gösterge faizin) daha da yükselmesine neden olabilir. EÄŸer Merkez Bankası, nasıl olsa likiditeyi kısarak faizleri örtülü artırma iÅŸleminin,  istenen sonucu verdiÄŸini (yani döviz kurlarını baskı altına aldığını) düşünerek, 24 Ocak’ta faizlere dokunmazsa, aynen 2006’daki gibi kurda yeni spazmlar yaÅŸanma olasılığı çok yükselir (2006’da neler olduÄŸunu görmek için bu yazımı okuyabilirsiniz). Hatırlayacak olursanız, 2006’da 7 Haziran’da TCMB politika faizini acil bir toplantıyla 1.75 puan  yükseltmiÅŸ (%15.25’ten %17’ye)  ama 20 Haziran’daki olaÄŸan PPK toplantısında faize dokunmamıştı ve ardından kurlar yeniden sert bir artışa baÅŸlayınca 25 haziran 2006 Pazar günü acil bir toplantıyla faizler yeniden 2.25 puan artırılmıştı (%17’den %19.25’e).
- Dolar/TL kuru ÅŸu an 3.76 civarında hareket ediyor. 24 Ocak’a kadar 3.75 ile 3.80 aralığında kaldığını görebiliriz. Fakat 24 Ocak çok önemli!!! Bu tarihe kadar olan sürede  Dolar endeksi (DXY) yeniden artışa geçerse kurlarda da yukarı yönlü hareket görebiliriz.
Evet.., Merkez Bankası faizleri artırmak istemiyor ve dolaylı yollara baÅŸvuruyor ama bu yollar maalesef kredibilite kaybına neden oluyor. EÄŸer Merkez Bankası 24 Ocak’taki PPK toplantısında faizin üst koridorunu ve orta bandı sabit bırakıp geç likidite penceresi faizini artırırsa hiç ÅŸaşırmayacağım. Çünkü TCMB ÅŸu an bankalara “gidin geç likidite penceresinden para bulun” dediÄŸine göre, en azından görüntüde “bakın faizleri artırmadık, likiditesini yönetemeyen bankalar için geç likidite penceresi faizlerini artırmış olmak, faizleri artırmak anlamına gelmez” diyebilir.
NOT: Borsaya iliÅŸkin görüşlerimi sat 14:30’da vereceÄŸim…Â
Merkez bankası siyasi baskıyı bu kadar hissettiğine göre bunun sonu iyi değil..