En son yorumumu dün sabah saat 07:00-08:00 arasında vermiÅŸ ve  sonrasında sevdiÄŸim bir dostumu ebedi yolculuÄŸuna uÄŸurlamak üzere Bilecik’e doÄŸru yola çıkmıştım. Bu sırada Cerablus konusu ortada yoktu. Saat  15:00’e doÄŸru Bilecik’ten Ä°stanbul’a doÄŸru yola çıktığım sırada cep telefonumdan piyasalara göz attığımda BIST-100 endeksi 78.300 civarındaydı. Avrupa borsaları da olumluydu. Yani genelde her ÅŸey yolundaydı. Ä°stanbul’a girdiÄŸimde saat 17:00 civarıydı, saat 17:30’da bilgisayarımın başındaydım ama piyasa kapanmak üzereydi ve dış piyasalar olumlu olmasına raÄŸmen endekste satışlar vardı. Ä°lk anda sebebini anlamaya çalıştım. Bu sırada,  uluslararası konuları çok iyi bilen tarihçi arkadaşım Prof. Kemal Çiçek’in mesajını gördüm. Saat saat 13:40’da  mesajı göndermiÅŸ ama ben 17:45 gibi  okudum. Türkiye’den Suriye’ye bir operasyon olabileceÄŸinden bahsediyordu. Haberleri açtığımda, konu açıklığa kavuÅŸtu ve ÅŸu an zaten konu bütün ayrıntılarıyla haber kanallarında tartışılıyor. Sonuçlarının ne olacağını sahip olduÄŸum bilgi ile kestirmemin mümkün olmadığı bir durum görüyorum. Aslında konunun uzmanlarının ne söylediÄŸine bakmak lazım. Fakat, bu sabah rutin bir check-up için hastanede olduÄŸum için, uzman görüşlerini ayrıntılı olarak okuyamadım. Az önce bilgisayarımın başına geldim. Åžu ana kadar edindiÄŸim bilgilerden ziyade “piyasa bugün nasıl davrandı ve hangi riskleri fiyatladı?” sorusu çok daha fazla önem kazanıyor. Bu konuya geçmeden önce bazı klasik ve çok önemli bilgileri sizlere tekrar hatırlatmak durumundayım.
Sabahtan bu yana yaklaşık olarak 23 tane mail almışım. Bu maillerin ortak konusu “hocam ÅŸimdi ne yapalım?” ÅŸeklinde. Kimisi elindeki kağıdı sormuÅŸ, kimisi “hisselerimin tamamını satmayı düşünüyorum ne dersiniz?” diye sormuÅŸ bazıları da “maliyet düşürücü alım yapsam mı?” ÅŸeklinde sorular göndermiÅŸler. Yani genel soru “Hocam ne yapalım” sorusudur.
Yatırımcılar ikiye ayrılır. Birincisi trade (al-sat) yapanlar, ikincisi de şirketlere ortak olanlardır. Yazılarımda bugüne kadar defalarca ama defalarca vurguladığım noktaları tekrar vurgulayacağım. Bunu da bu sefer eğitici bir diyalog şeklinde yapayım, daha iyi anlaşılsın;
- Hocam Fırat kalkanı operasyonu başlamış, borsa  daha düşer mi?  Elimde Ereğli var, daha düşer mi? ne yapayım?
- Bir ayda kaç defa alım satım yapıyorsun?
- Günde en az 1 kez al-sat yaparım hocam.
- Uzun vadeli tuttuğun kağıt var mı?
- Evet var hocam 1.50’den almıştım, 0.80’lere düştü ve uzun vadeli tutuyorum
- EreÄŸli’yi kaç TL’den aldın?
- 4.89 TL’den 3 gün önce aldım.
- Şimdi kaç TL?
- 4.65 TL ama bugün 4.22 TL’yi gördü.
- Peki ters ve beklenmedik olumsuz bir habere karşı, ne kadar zarara katlanmaya karar verdin?
- Hocam kağıdın yukarı gideceğinden emindim. Ama bu Cerablus olayı çıktı.
- Yani zararı kesmek için bir seviye belirlemedin.
- Hayır
- Peki kârını hangi fiyatta realize edecektin?
- 5.01-5.02’yi gördüğünde satacaktım.
- Neyi yanlış yapmış oluyorsun?
- Stop (zararı kes) seviyesini 4.78 olarak belirledim hocam ama, “ya buradan yukarı dönerse” diye dün satamadım.
- Peki benim dün yazdığım endeks yorumunu okudun mu?
- Okudum.
- Ne yazıyordum?
- Genelde olumlu bir ayrışma bekliyordunuz.
- Evet doÄŸru… Fakat endeks için en önemli destek seviyesi olarak nereyi verdim?
- 77.350’yi verdiniz.
- Peki eÄŸitici bültenin bu haftaki sayısında (48 no’lu bülten) borsa yorumumu okudun mu?
- Evet okudum.
- Orada aynen ÅŸu cümleleri yazmışım… “Unutulmamalı ki, beklenmedik olumsuz bir durum nedeniyle 77.250’nin altında bir kapanış olasılığı doÄŸarsa, 76 bine kadar düşüş olasılığı çok artacağı için, bu hafta endekse yakın hareket eden kağıtlarda alım yapmayı düşünenler, buna göre ters bir durumda stop yapacakları seviyeleri belirlesinler.”
- Evet hocam böyle yazıyordu.
- Dün dış piyasalar olumluyken,  seans sonuna doÄŸru Suriye ile sıcak bir operasyon olasılığı doÄŸduÄŸunda BIST-100 endeksi diÄŸer borsalardan belirgin bir ÅŸekilde negatif ayrışmış ve 77.300’e kadar gerilemiÅŸ. Ben dün yoldaydım ama endeks grafiÄŸine baktığımda, satışlar sırasında hacim de artmış ve 77.300’ün altına düşeceÄŸine dair çok güçlü bir sinyal vermiÅŸ. EÄŸer o sırada Cerablus olayı olmasa ve genelde Avrupa ve diÄŸer borsalar benzer düşüş yapıyor olsa, çok sorun deÄŸildi ama, bizim borsa kendine özel bir sebepten dolayı belirgin bir ÅŸekilde negatif ayrışmış.
- Evet aynen öyle oldu… Ben zaten 77.300’ün altına da düşeceÄŸini hissettim..
- Üstelik o sırada Ereğli, senin stop seviyenin altına dün düşmüş ama satmamışsın.
- Â Evet doÄŸru…
- Kıssadan hisse: EÄŸer ÅŸirketlere ortak olduÄŸunu düşünen bir yatırımcı deÄŸilsen ve kısa vadede kâr elde etme amacını güdüyorsan, çok net bir ÅŸekilde belirlenmiÅŸ alım-satım stratejin yoksa, stopu önceden belirlemene raÄŸmen satamıyorsan (zaten stratejin yok demektir), bu tür ani ve beklenmedik haber akışı durumunda zararların büyüyebilir. Bu tür davranan hiç kimse kısa vadeli al-sat yapmamalıdır. Beynimiz “iyimser” (optimist) olarak programlanmıştır. Alım yapan biri ters bir geliÅŸmeye karşı her zaman hazırlıksızdır ve ortaya çıkan yeni durumda çabuk ve keskin kararlar alamaz. Bilimsel çalışmaların neredeyse tümü, çok net stratejin olmadığı sürece  al-sat ile kazançlı çıkmanın mümkün olmadığını söylüyor. 30 yılını borsada yatırıma harcamış bir dostum çok güzel bir ÅŸey söyledi: “Al-sat ile para kazanabilirsin ama servet yapamazsın”.
- Anladım hocam. Tamam artık yüzüme vurmayın bundan sonra ne yapayım?
- Bundan sonra eÄŸer illaki al-sat yapacaksan  önce kendine bir strateji belirle. Sonra da bu stratejiden ödün verme. Beynimizdeki “küçük sayılar yasası” son bir kaç iÅŸlemden bu stratejiye göre para kaybettiÄŸimizde, bizi yeni stratejiler aramaya yönlendirir. Ä°yi trader’ların kitaplarını oku. Hepsinde istikrarlı bir ÅŸekilde stratejiyi uygulamak birinci ÅŸarttır. Ama hiç biri kendi stratejisini açık olarak anlatmaz. Anlatırsa kendisi para kazanamaz.
- Tamam hocam ama stratejiyi bulmak çok zor…
- Stratejinin %80’i stop yapabilmektir, gerisi ise teferruattır. Herkes alım yerini çok iyi bilir ama satacağı yeri bilmez ve ters bir durumda uzun vadeli yatırımcı olur. Baksana 1.50’den aldığın kağıdı hala tutuyorsun.
- Hocam hala soruma tam cevap vermediniz. Bundan sonra borsa ne olur?
- Bu sabah endeks açılışta en dip seviye olarak nereyi gördü?
- 75.113 seviyesini gördü…
- Åžimdi hangi seviyede?
- en yüksek 76.200’ü gördü ve ÅŸimdi 75.850 civarında bulunuyor.
- Sence Cerablus olayı fiyatlandı mı?
- Hocam bence sağır sultan bile duydu. Fiyatlanmıştır herhalde.
-  Eğer fiyatlandıysa, artık 75.113 seviyesi dip olmuştur. Daha fazla düşmesi beklenmez.
- Tamam da hocam, ekstra yeni riskler ortaya çıkarsa… Biz ÅŸu an Rusya ve Ä°ran ile birlikte hareket ediyoruz. Amerika iliÅŸkilerimiz bozulursa ve baÅŸka kötü geliÅŸmeler olursa ne olacak?
- Åžu an aslında Cerablus’a yapılan Fırat Kalkanı operasyonu fiyatların içinde var ama bundan sonra olabilecek ve öngöremediÄŸimiz baÅŸka olumsuz geliÅŸmeler yok.
- Ben de bunu söylüyorum hocam..
- Bu durumda stratejin ne olmalı?
- Bilmem…
- 75.113 seviyesi eÄŸer tekrar test edilir ve aÅŸağı kırılırsa ekstra olumsuz geliÅŸmeler oluyor demektir ve 75.100’ün altına bir kapanış olasılığı doÄŸması durumunda endeks teknik olarak 73.500 ile 74.500 aralığına kadar düşebilir. Yalnız burada çok önemli bir nokta daha var. Endeks geçen haftalarda yükseliÅŸe geçip 76 bin ile 77 bin aralığında boÅŸluk bırakmıştı. Bugünkü düşüşle birlikte aynı bölgede bu sefer aÅŸağı yönlü boÅŸluk oluÅŸtu. Dolayısıyla bu boÅŸluk kısa sürede dolar. Yani endeks büyük olasılıkla yeniden 77.000-77.300’e kadar yükseliÅŸ yapabilir. Bunu saÄŸlayacak ÅŸey ise Biden ve Barzani görüşmelerinin sonuçları ve verilecek mesajlar olacaktır. Fakat ÅŸunu bilmiyoruz; Endeks 74 binlerin altına geriledikten sonra mı, yoksa 75.100 seviyesini dip yapıp 76 bin ile 77 bin aralığındaki boÅŸluÄŸu doldurur?
- Bu sorunun cevabı nedir hocam?
- Sorunun cevabını kesin olarak bilmiyor olsam da, ÅŸunu net bir ÅŸekilde söyleyebilirim. 75.100 altında bir kapanış olursa 73.500-74.500 aralığını görüp ondan sonra 76-77 bin aralığını doldurur. EÄŸer yarın da 75.100’ün altına gerilememiÅŸse, 3-4 gün içinde bu boÅŸluÄŸu doldurur.
- Hocam o zaman 73.500-74.500 aralığı görülürse alım yapmak gerekir diyorsunuz yani…
- Evet kısmen böyle diyebiliriz ama haber akışı devam ediyor. O seviyelere gelsin alım yapılmalı mı? sorusuna o zaman bakarız.
- Hocam bu söylediklerinden anladığıma göre, 75.100 aşağı kırılmadıkça benim Ereğli hisselerini satmama gerek yok.
- Evet doÄŸru, beklemede kalmak daha mantıklı. Çünkü ÅŸu ana kadarki haberler fiyatlara girdi. Dua et de ekstra stres yaratan unsurlar olmasın. Fakat bunca yıllık tecrübem bana, bu tür zamanlarda piyasaların olumsuz haberlere çok daha duyarlı olduÄŸunu ve en ufak olumsuz bir geliÅŸmenin abartıldığını gösteriyor. Bu yüzden 75.100’ün aÅŸağı geçilme olasılığını, burayı dip yapma olasılığından biraz daha yüksek görüyorum.
-  O zaman satayım hocam…
- Bak yine sürekli fikir değiştiriyorsun. Eğer illaki nakde geçeceksen, 76 binin üzerini bekleyip 76.500 civarında satmak daha mantıklı olabilir.
- Son bir soru daha hocam… Dola ne olur?
- Dolar 2.96’nın üzerini gördü ve ÅŸu an 2.9530 seviyesinde sakin gidiyor. 2.96 tekrar yukarı geçilirse riskler artmış anlamına gelecektir. Bir süre aÅŸağı eÄŸimli olup, sonra yeniden yukarı hareket deneyebilir. 2.9450’nin altına gerilemeden bu son olayların riski elimine edildi diyemeyiz. Dolayısıyla destek 2.9450’dir.
- Teşekkürler hocam
- Önemli deÄŸil… Önemli olan STRATEJÄ°… STRATEJÄ°… STRATEJÄ°….
NOT: Bu sabah rutin bir check-up için hastaneye gitmiÅŸtim. Önemli bir durum yok. Yarın da gün boyunca yorum veremeyeceÄŸim ve diÄŸer kontroller yapılacak. GeçmiÅŸ olsun mesajı gönderen bütün okuyucularıma sonsuz teÅŸekkürler…  Allah(cc) bu “Fırat Kalkanı” oeprasyonunda Ordumuza güç kuvvet versin.
Hocam öncelikle geçmiş olsun. Allah acil şifalar versin. Yazınız içinde ayrıca teşekür ederim.
HOCAM ;
Geçmiş olsun
yorumunuz çok açıklayıcı sanırım böyle yazınca soru da kalmaz kafalarda tşk ederim
saygılar