Temel enflasyonun ne kadar temel enflasyonu gösterdiğine dair derin şüphelerim var.
Bir ay öncesine göre tüketici fiyat artışı yüzde eksi 1.43 olarak açıklandı. Böylelikle mayıs ayında yüzde 7.2 olan yıllık enflasyon, haziran ayında yüzde 6.2’ye indi. Bu değer, 2003’ten bu yana gerçekleşen en düşük haziran ayı enflasyonu. 2006-2010 döneminde haziran ayı enflasyonlarının ortalaması yüzde eksi 0.14. Aynı değer 2007-2010 için ise yüzde eksi 0.26.
Hazirandaki bu düşüklüğü kısmen bir ‘düzeltme’ olarak da görmek mümkün. Hatırlarsanız, yaş sebze ve meyve fiyatlarının geçen ay beklenmedik ölçüde yüksek artış göstermesinin etkisiyle mayıs ayı enflasyonu çok yüksek bir düzeyde gerçekleşmişti. Düzeltme yorumuna pek de katılmadığımı belirtmeliyim.
Grafik 1, yıllık tüketici enflasyonunun hareketlerini Ocak 2004–Haziran 2010 dönemi için veriyor. Bu grafiğe şöyle bir bakmak bile, 2008’in ortalarında bir ‘kırılma’ olduğunu gösteriyor. 2004’ün başından Nisan 2008’e kadar –ki bu ayda enflasyon yüzde 12.1 ile rekor kırıyor- enflasyonda belirgin bir atalet var. Yüzde 8.9’luk bir ortalama etrafında dalgalanmış; ne yükselme ne de düşme eğilimi göstermiş. Ocak 2004–Nisan 2008 döneminde yüzde 8.9 olan ortalama yıllık enflasyon, Mayıs 2008-Haziran 2011 döneminde yüzde 7.7’ye düşüyor. Ama ‘kırılma’dan kastım bu değil.
Bu ikinci dönemde ilkinde görülen atalet yok; enflasyonda bir düşme eğilimi var. Grafikte hem yüzde 8.9’luk ortalamayı hem de bu düşme eğilimini gösteriyorum. Bu eğilimin oldukça ‘kaba’ hesaplanmış bir eğilim olduğunu belirtmeliyim: Haziran 2011’deki değeri, Merkez Bankası’nın yılsonu tahmini olan yüzde 6.5 olacak şekilde eğilim doğrusunu çizdim.
Merkez Bankası’nın çok önem verdiği temel enflasyon göstergesine (I göstergesi) gelince. Yıllık temel enflasyon 2010’un ekim ayından bu yana sürekli artıyor. Bu olumsuz bir gelişme. Ancak bu göstergede devresel hareketlerin hep gözlendiğini vurgulamak gerekiyor. Yani bir süreliğine hep düşüş, sonra yine bir süreliğine hep yükselişler var. Bir önceki devrede, yıllık temel enflasyon 2008 sonundan 2009 ortasına kadar düşmüş, bu tarihten sonra tekrar yükselişe geçerek Nisan 2010’a kadar yükselmiş. İçinde bulunduğumuz devrede ise Nisan 2010’dan Ekim 2010’a kadar düşmüş. Bu tarihten bu yana ise yine yükseliş eğilimi gösteriyor (Grafik 2).
Temel enflasyonun ne kadar temel enflasyonu gösterdiğine dair derin şüphelerim var. Bunları daha önce belirtmiştim. Ama bu şüpheler bir yana, önemli olan şu: Temel enflasyonun ana eğilimi aşağıya doğru olmuş 2004’ten bu yana. Birkaç rakam daha: 2006-2010 döneminde haziran aylarında gerçekleşen aylık temel enflasyonların ortalaması yüzde 0.70, 2007-2010’da ise yüzde 0.54. Bu haziran ayında ise bu değerlerin arasında bir yerde gerçekleşti: Yüzde 0.63.
Önemli sorular şunlar: Tüketici enflasyonunda sözünü ettiğim olumlu yöndeki kırılma kalıcı olacak mı? Yoksa mesela bir yıl sonra ‘Meğer bir kırılma yokmuş’ diyecek miyiz? Benzer bir soru temel enflasyon için de geçerli: Son yükselme eğilimi, daha önceki devrelerde gözlenen gibi geçici olacak ve aşağıya doğru olan ana eğilimi değiştirmeden bırakacak mı?
Bu soruların olası yanıtlarının para politikası açısından ne ima ettiğini perşembeye ele alacağım.
