Faiz, bir kişi ya da kurumun tasarruf ettiği fonları, ihtiyacı olanlara belirli bir süre için ödünç vermesi karşılığında aldığı bedeldir. Bu ödünç verme eylemi bankalara tasarruf mevduatı yatırmak biçiminde olabileceği gibi, kurumların çıkardığı tahvil ve bonoları satın almak suretiyle de olabilir.
Bankaların bir yıllık mevduata verdiği yüzde 10 dolayındaki faiz nominal (görünürdeki, üstünde yazılı olan) faizdir. Nominal faizden Türkiye’de yüzde 15 gelir vergisi kesintisi (stopaj) yapılır. Bu durumda kişinin eline geçecek faiz yüzde 8,5’e iner. Buna da net nominal faiz denir. Yani yılbaşında bankaya 100 TL yatıran bir kişi yılsonunda parasını 108,5 TL olarak geri alacak demektir.
Reel faiz, nominal faizden enflasyonun arındırılmasıyla bulunan faizdir. Şöyle bir formülle hesaplanır: Reel faiz = (1 + nominal faiz) / (1 + beklenen enflasyon) – 1. Buradan çıkan sonucu 100 ile çarparsak reel faizi yüzde cinsinden görmüş oluruz. Yukarıdaki örnekten gidersek, o yıl gerçekleşen enflasyon yüzde 7 ise, bu kişinin elde ettiği reel faiz yüzde 1,4 dolayında çıkacak demektir. Beklenen enflasyonun gerçekleşme sonucuna göre bu faiz sıfırdan büyük çıkabileceği gibi sıfır ya da sıfırdan küçük de çıkabilir.
Aşağıdaki tablo, 100 TL’sini bir yıl vadeyle ve yüzde 10 nominal faiz üzerinden bankaya yatıran bir Türk ile 55,6 dolarını getirip 1,8 TL’lik kurdan bozdurup elde ettiği 100 TL’yi aynı faizle bankaya yatıran Amerikalının durumunu karşılaştırmalı olarak ortaya koymayı amaçlıyor (Varsayım: TL’nin değerinde, yani USD kurunda bir yıl boyunca değişiklik olmamıştır.)
|
Türk (TL)
|
Amerikalı (USD)
|
|
|
Yılbaşı ve yılsonu dolar kuru
|
1 USD = 1,8 TL
|
1 USD = 1,8 TL
|
|
Söz konusu tutar
|
100 TL
|
55,6 USD
|
|
Mevduat olarak yatırılan
|
100 TL
|
100 TL
|
|
Nominal faiz
|
% 10
|
% 10
|
|
Nominal faiz geliri
|
10 TL
|
10 TL
|
|
Nominal faizden GV stopajı
|
% 15
|
% 15
|
|
Net nominal faiz geliri
|
8,5 TL
|
4,7 USD
|
|
Toplam getiri
|
108,5 TL
|
60,3 USD
|
|
İlgili ülkedeki enflasyon
|
% 7
|
% 2
|
|
Reel faiz
|
% 1,4
|
% 2,6
|
Türk de Amerikalı da bir yılın sonunda 10 TL faiz elde etmiÅŸ olacak. Bu faiz gelirinden yüzde 15 gelir vergisi kesilecek ve her ikisinin de eline 8,5 TL faiz geliri geçecek. Her ikisinin de o aÅŸamada parasını çektiÄŸini düşünelim. Ä°kisinin de elinde toplam 108,5 TL olacak demektir. Amerikalının aynı gün parasını 1,8 TL’lik kurdan dolara çevirdiÄŸini ve eline geçen 60,3 dolarla ülkesine döndüğünü düşünelim. Türkiye’de enflasyon yüzde 7 olduÄŸu için Türk’ün bu iÅŸlemden elde ettiÄŸi reel faiz yüzde 1,4’te kalmıştır. ABD’de enflasyon yüzde 2 olduÄŸu için Amerikalının elde ettiÄŸi reel faiz ise yüzde 2,7 olarak gerçekleÅŸmiÅŸtir. ABD’de faizler yüzde 1 – 2 dolayında olduÄŸundan Amerikalı, kendi ülkesinde parasını bankaya yatırsa muhtemelen negatif reel faiz elde etmiÅŸ ya da en iyi olasılıkla parasının satın alma gücünü korumuÅŸ olacaktı.
Yazının devamı için TIKLAYINIZ.