BaÅŸbakan seçimi kazanmasının ardından yaptığı konuÅŸmada Anayasa’nın bütün kesimlerin katılmasıyla hazırlanmasına gayret edeceÄŸini açıkladı. Bu nedenle seçim tartışmaları sırasında 15 parti ve bağımsızlar adına BDP’nin yeni Anayasa konusundaki düşüncelerinin yer aldığı metinleri inceledim. GeniÅŸ tabanlı katılımcı bir ortamda hazırlanması talebinden eÅŸit Anayasal vatandaÅŸlık ilkesine kadar birçok konuda partiler benzer görüşler ortaya koyuyorlar. 12 Mart askeri darbesinin “Haki renkli Anayasa’sının” mutlaka deÄŸiÅŸmesini ve çoÄŸulcu ve katılımcı bir yöntemle toplumun bütününü kucaklayan, “GökkuÅŸağının renklerini içeren bir Anayasa” talep ediyorlar.
Seçimler öncesinde de seçim çalışmaları sırasında da yeni Anayasa konusu gündemdeydi. Hemen bütün siyasi sözcüler bir yandan Anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸini zorunlu görürlerken, çoÄŸunlukla da bunun en geniÅŸ katılımlı bir model içersinde tartışılarak hazırlanmasını öneriyorlar. BaÅŸbakan ErdoÄŸan‘da seçimi kazandıktan sonra yaptığı balkon konuÅŸmasında yeni Anayasa’nın katılımcı, kucaklayıcı ve uzlaÅŸmacı bir yöntemle hazırlanacağını açıkladı.
Bu nedenle seçime katılan 15 parti ve BDP’li bağımsızların Anayasa konusundaki açıklamalarında bir yandan deÄŸiÅŸikliÄŸin zorunluluÄŸu konusunda görüş birliÄŸi içersindeler. Bir yandan da en geniÅŸ kapsamlı katılımla, bu deÄŸiÅŸikliÄŸin yapılmasının ve mümkün olduÄŸunca her tür görüşün tartışılmasından sonra hazırlanmasını öneriyorlar. Ortak paydalardan birisi de “Kimseyi dışlamayan, herkesi kucaklayan, eÅŸit vatandaÅŸlık ilkesini hayata geçiren” bir Anayasa olması.
Bunun için parlamento içindeki ve dışarıda kalan siyasi parti temsilcileri ile toplumda yer alan bütün grupları temsil eden STK‘ların temsilcilerinin içersinde yer alabileceÄŸi Anayasa Meclisi önerisini dile getiren partiler olduÄŸu gibi, yeni seçilen Meclis’in parlamento dışındaki tartışmaları ve görüşleri de ele alarak yeni Anayasa’yı hazırlamasını öneren partiler de var.
Partilerin hemen tümünün üzerinde durdukları konulardan biri ilk üç değişmez madde. Çoğu bu alanda yeni yazım daha iyi anlaşılır tanım olmasını önerseler de bu üç maddenin içeriğinin korunmasını öneriyorlar.
Partilerin hemen tümü eşit ve çoğulcu bir sistem içersinde vatandaşların dil, din, ırk, mezhep ayrımı gözetilmeksizin eşit vatandaşlar, özgür Anayasal yurttaşlar olmasını vazgeçilmez bir özellik olarak öneriyorlar. Kuvvetler ayrılığı ilkesinin işletilmesi gereği üzerinde duruyorlar.
SaÄŸlık, eÄŸitim, çevre gibi konuları önemseyip bu alanda STK‘ların ağırlıklı ve imkanlı bir ÅŸekilde yer alması bazı partilerce öneriliyor.
Partilerden bir bölümü devletin din ve ideoloji dışında olmasını, bu nedenle Diyanetin bütün dinlere hizmet verecek şekilde yenilenmesi, zorunlu din dersi uygulanmasının sonlanması gibi öneriler ortaya koyuyorlar. Türbanın her alanda serbest bırakılmasını öneren partilerde bu görüşlerini Anayasal yapı içinde gündeme getiriyorlar.
Partilerin büyük çoğunluğu daha demokratik ve eşitlikçi bir yapı için, TBMM iç tüzüğünün, siyasi partiler ve seçim yasasının değiştirilmesi gerektiğini öneriyorlar. Arada dar bölge sistemine geçilerek milletvekillerinin seçmenleri denetimine girmesini önerenler de var.
Hemen her partinin kendi ideolojisine göre farklı önerileri de var. 35 saatlik haftalık iÅŸgücü, genel grevin serbest bırakılması, bölgesel eÅŸitlik ve bölgesel kararları artırma için seçilmiÅŸ il genel meclislerinden farklı ,bölge meclislerinin kurulması,Anayasa’da ” Türkiye Cumhuriyeti vatandaÅŸlığı” ve “Türkiye halkı”gibi kavramların yer alması, “tek millet”, “tek devlet” üniter yapının korunacağına Anayasa’da yer verilmesi gibi partilerin ideolojilerine baÄŸlı farklı öneriler de yer alıyor.
Bütün bu açıkladıklarım, bütün partilerin deÄŸiÅŸmesini düşündükleri Anayasa’da belli ortak düşünceler içinde olduklarını ve kendi ideolojilerine göre önerileri bulunduÄŸunu gösteriyor.
Buna baÄŸlı olarak benim vardığım sonuç Anayasa’yı Meclisteki partiler, Meclis dışındaki partiler, toplumdaki çeÅŸitli grupları temsil eden STK’ların katıldığı çok geniÅŸ bir tartışma ortamında katılımcı bir model içersinde ele alıp hazırlamamız doÄŸru olacaktır. Ancak, bu ÅŸekilde hazırlanan bir Anayasa hem 12 Eylül Anayaasa’sının haki rengini ortadan kaldıracaktır. Hem de toplum içersindeki bütün grupları kucaklayacağı için gökkuÅŸağının bütün renklerini içerecektir….
Osman AROLAT