TÃœSÄ°AD BaÅŸkanı Ãœmit Boyner’in, “Cari açığı ne Merkez Bankası ne de kur çözer” saptamasının ekonomi çevrelerinde biraz geç algılandığı kanısındayım.
Döviz kurunun önemli bir politika aracı olduğu kuşkusuz. Gerek döviz kuru rejimi gerekse uygulamaları ekonominin reel sektörünün yapısını etkiler. Bu etkilerin mevcut yapıyı değiştirmesi için ise kur düzeyinin süreklilik göstermesi şarttır.
80’li ve 90’lı yıllarda bu konudaki strateji, reel efektif döviz kurunu mümkün olduÄŸu kadar sabit tutmaktı. Yüksek enflasyonla yaÅŸayan Türkiye’nin uluslararası düzeyde rekabetçiliÄŸini kaybetmemesi için, ticaret yaptığı ülkelerle enflasyon farkından kaynaklanacak olumsuzluklar önlenmeye çalışılıyordu.
Dalgalı kura geçince IMF kuralları yürürlüğe girdi. “Ne kadar döviz, o kadar denge” yaklaşımı benimsendi. Dünyada giderek artan likidite, ekonomik dengeleri saÄŸladığımızı görünce bize de yöneldi.
Savunmasız kalan TL, 2002 yılı sonu ile 2006 yılı başlarına kadar yüzde 50 oranında değer kazandı. Bu dönemde reel sektörün dışa bağımlılığı giderek arttı. Yapısı değişti. Yüksek büyüme hızları da bu süreci hızlandırdı.
IMF’den kurtulunca gerçeÄŸi anlamaya baÅŸladık. Ama iÅŸ iÅŸten geçmiÅŸti.
Cari açık başını alıp gitmiş, dış ticaret dengesi ise enerji fiyatlarının olumsuz katkısıyla başa çıkılamaz bir sürece girmişti.
DÃœZELÄ°R MÄ°?
Bu durumda yapılacak iş, mevcut yapıyı değiştirmektir.
Bu yapıyı daha az cep telefonu ithal etmekle değil, yüksek teknolojiye sahip telefon üreten tesisler kurarak aşabiliriz. iç tasarruflarımızı artırarak ve benzer yatırımlara yönelterek işin içinden çıkabiliriz. Enerji tasarrufu yaparak ya da yerli enerji potansiyelini kullanarak çözüm yollarına ulaşabiliriz.
Bu amaca yönelecek politikaların yanında döviz kuru önemli bir araçtır. Ancak rekabetçi düzeyinin uzun yıllar değişmemesi ve buna da reel sektörün inanması gerekir.
Bu baÄŸlamda Merkez Bankası’na düşen görev, enflasyonu yüzde 4 ya da 5’lere indirmektir. Aksi halde 2011 ‘de olduÄŸu gibi yüzde 10’a ulaÅŸmış fiyat artışları bugünkü kurlarla TL’ye sürekli deÄŸer kazandırır. RekabetçiliÄŸi azaltır.
TL ne kadar deÄŸerli?
TL’nin diÄŸer paralara karşı ne kadar deÄŸerli olduÄŸu konusunda kafalar karışık.
Nedeni, bu hesaplamalara baz alınan yılların ve içeriğinin değişmesi.
ÖrneÄŸin, daha önceleri 1995 yılı esas alınarak hesaplanan Reel Efektif Döviz Kuru (REER) Nisan 2006 tarihinde 171.3 iken, 2003 yılı bazlı REER 120.8 deÄŸerini gösteriyor. Birincisi TL’nin yüzde 77.3, ikincisi yüzde 20.8 oranında deÄŸerlendiÄŸine iÅŸaret ediyor.
1995 bazlı endeks artık yayınlanmıyor. Elimizde kalan 2003 yılını esas alan endeks ise bu yılın ocak ayında 112.2 deÄŸeriyle bize TL’de yüzde 12.2’lik bir deÄŸerleme olduÄŸunu söylüyor.
Ä°malat sektörü birim iÅŸgücü maliyeti endeksi ise Nisan 2005’te 1997=100 alındığında 128.6, 2003=100 alındığında ise 120.6 deÄŸerlerine sahip. Birinci seri daha sonra bırakılmış, ikinci seri ise 2011 yılının eylül ayında yüzde 124.7 deÄŸerine sahip.
Tüm bu verilere bakıldığında TL’nin 2003 yılı bazlı endeks rakamlarından daha deÄŸerli olduÄŸu gibi bir sonuç ortaya çıkıyor.
Dolayısıyla, TL’nin dolara karşı 1.75, Euro’ya karşı 2.35 gibi düzeyleri ilerideki yıllarda sürdürülse dahi cari açığın kur aracılığıyla azaltılması oldukça güç görünüyor.